Endometrioza

Endometrioza to najczęstsza przyczyna dolegliwości bólowych w obrębie miednicy mniejszej – stanowi ponad 50% przypadków. Jednocześnie endometrioza to bardzo częsta przyczyna niepłodności. Problem endometriozy dotyczy 6 – 10% kobiet w wieku rozrodczym^[I]. Jest to choroba przewlekła wymagająca leczenia, gdyż powikłaniem endometriozy może być niepłodność. Choć endometrioza kojarzy się przede wszystkim z uciążliwymi dolegliwościami bólowymi, nierzadko może przebiegać bezobjawowo. Dlatego tak ważne jest odpowiednio wczesne zdiagnozowanie endometriozy i wdrożenie leczenia.

Endometrioza – co to jest?

Endometrioza to przewlekłe schorzenie, sprowadzające się do występowania poza macicą endometrium, czyli tkanki wyścielającej wnętrze jamy macicy. Najczęstsza lokalizacja takich nieprawidłowych ognisk endometrium to jajniki i jajowody, a także otrzewna. Możliwe jest występowanie ognisk endometriozy także w jelitach, pęcherzu moczowym, a nawet opłucnej, mózgu czy osierdziu.

Endometrium to błona śluzowa macicy, która podlega cyklicznym zmianom pod wpływem żeńskich hormonów płciowych. Konsekwencją tych zmian jest złuszczanie endometrium oraz wystąpienie krwawienia miesięcznego. Komórki endometrium występujące nieprawidłowo poza jamą macicy także podlegają takim zmianom. Pod wpływem działania hormonów płciowych dochodzi wówczas do rozwoju stanów zapalnych, nieprawidłowych krwawień, powstawania blizn i zrostów, a także pogłębiającym się dysfunkcjom w obrębie narządów miednicy mniejszej.

Wciąż jeszcze nie ustalono jednoznacznie, jakie są przyczyny endometriozy. Na pewno zasadnicze znaczenie mają predyspozycje genetyczne, współwystępowanie schorzeń alergicznych oraz autoimmunologicznych, a także dłuższe od przeciętnego narażenie na działanie endogennych estrogenów (czyli wczesne wystąpienie miesiączki bądź późna menopauza). Czynnikami ryzyka może być także niska masa urodzeniowa czy krótkie cykle miesiączkowe^[II], a także urazy czy zakażenia w obrębie dróg rodnych, które utrudniają odpływ krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz.

Endometrioza – jak się objawia?

Endometrioza to choroba, która może przebiegać bezobjawowo – i wówczas choroba może być przypadkowo rozpoznana podczas badania ginekologicznego. Natomiast w przypadku endometriozy objawowej najczęściej pojawiają się takie symptomy jak^[III]:

- bolesne miesiączki

- ból odczuwalny podczas stosunku płciowego, a także podczas oddawania moczu i stolca

- bóle brzucha i pleców, które występują niezależnie od fazy cyklu miesiączkowego; taki ból najczęściej ma charakter przewlekły, czyli utrzymuje się przez co najmniej 6 miesięcy

- krwawienia z dróg rodnych nie będące krwawieniem miesięcznym

- biegunki lub zaparcia, wzdęcia

- krwawienia z przewodu pokarmowego

- krwiomocz

Najczęściej endometrioza podejrzewana jest wówczas, gdy występują cykliczne bóle okołomiesiączkowe, których najczęstszą lokalizacją jest miednica mniejsza. Oczywiście – ból wystąpić może także w innych miejscach, w zależności od tego, gdzie zlokalizowana jest endometrioza. Jak zdiagnozować chorobę? Zarówno endometrioza bez objawów, jak i objawowa postać choroby powinny być potwierdzone odpowiednimi badaniami. Mowa o USG jajników, wziernikowania dróg rodnych, rzadziej tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Najważniejsze znaczenie ma badanie laparoskopowe, połączone niekiedy z różnicową diagnostyką histopatologiczną.

Endometrioza – jak leczyć?

Endometrioza to choroba przewlekła wymagająca leczenia. W związku z faktem, że endometriozie często towarzyszą dolegliwości bólowe, leczenie tego schorzenia przyczynia się do poprawy jakości życia. Ale to nie jedyny powód, dla którego konieczne jest leczenie endometriozy. Nawet bezobjawowe postacie choroby powinny być jak najszybciej zdiagnozowane i leczone. Wynika to z ryzyka wystąpienia poważnych powikłań. Pierwsza kwestia wymagająca omówienia to endometrioza i ciąża. Dlaczego endometrioza utrudnia zajście w ciążę? Endometrioza może prowadzić do niepłodności, uniemożliwiając zajście w ciążę, co wynika m. in. z wystąpienia zrostów w obrębie jajników i jajowodów. Kolejna kwestia to endometrioza i brak miesiączki – w przebiegu endometriozy może dojść do poważnego zaburzenia funkcji jajników, a to skutkować może zanikiem miesiączki^[IV].

Jak leczona jest endometrioza? Leki bez recepty oraz leki przepisywane przez lekarza to preparaty przeciwbólowe, a także hormonalne. Leczenie endometriozy nie sprowadza się wyłącznie do stosowania farmakoterapii, gdyż konieczne może być zastosowanie leczenia chirurgicznego oraz terapii skojarzonej. Leki hormonalne stosowane są w celu wytworzenia stanu hipoestrogenizmu i wywołaniu braku miesiączki. W takich warunkach powinno dojść do zahamowania przerostu endometrium i regresji zmian chorobowych. Należy podkreślić, że taka farmakoterapia nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, a co więcej – wywołuje farmakologiczną niepłodność. Z tego względu często wymagane jest stosowanie leczenia chirurgicznego, czyli operacyjnego usuwania ognisk endometriozy oraz torbieli endometrialnych.

Wspomniano, że endometrioza to choroba przewlekła. Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia choroby, a farmakoterapia i leczenie chirurgiczne mają charakter objawowy. Pod wpływem hormonów płciowych endometrium może nadal się złuszczać i cofać, odkładając się w innych lokalizacjach – i wówczas powraca endometrioza. Jak zapobiegać chorobie? Konieczne jest regularne wykonywanie badań, a także stosowanie zalecanej przez lekarza farmakoterapii.

Dieta w endometriozie

Endometrioza nie jest chorobą dietozależną, jednak sposób odżywiania może mieć znaczenie u chorych na endometriozę^[V]. Wskazane jest ograniczenie spożycia produktów o działaniu prozapalnym, zawierających cukier, tłuszcze trans. Ograniczyć należy spożywanie alkoholu, czerwonego mięsa oraz przetworzonej żywności. W diecie nie powinno zabraknąć natomiast warzyw i owoców, które stanowią źródło cennych antyoksydantów. Ich spożycie wpływa na łagodzenie stanów zapalnych. Ryzyko rozwoju endometriozy obniża także wysokie spożycie kwasów omega-3, których najlepszymi źródłami są ryby, tłoczone na zimno oleje roślinne, awokado czy orzechy.

Suplementowanie witaminy E i witaminy C przez kobiety cierpiące na endometriozę może okazać się pomocne w łagodzeniu stresu oksydacyjnego, co przekłada się na redukcję bólu i nasilenia stanu zapalnego^[VI]. Warto pamiętać także o regularnej suplementacji witaminy D, która wykazuje aktywność przeciwzapalną^[VII]. Wykazano ponadto, iż wysoka podaż witamin z grupy B wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju endometriozy^[VIII]. Należy przypomnieć jeszcze, że istnieje zależność: endometrioza i anemia. Nasilone krwawienia z ognisk endometriozy może sprzyjać rozwojowi niedokrwistości – dlatego w diecie nie powinno zabraknąć źródeł żelaza.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia: