Kto powinien suplementować witaminę D3 i K2?

Witaminy w organizmie człowieka nie pełnią ani funkcji odżywczych, ani energetycznych, a zatem... po co nam one? Witaminy są biokatalizatorami wszystkich procesów metabolicznych w komórkach i pełnią funkcje regulacyjne - brak witamin lub ich nieodpowiedni poziom / stężenie uniemożliwiają harmonijną pracę organizmu. Źródłem witamin dla człowieka jest pożywienia, dlatego tak ważna jest odpowiednio zbilansowana i urozmaicona dieta! Należy pamiętać, że tylko nieliczne witaminy mogą być magazynowane w organizmie (witamina D3 i K2 nie są magazynowane!) - zdecydowana większość powinna być dostarczana w odpowiednich dawkach codziennie. Równocześnie musimy zdawać sobie sprawę, że dla zdrowia człowieka niebezpieczny jest nie tylko brak witamin (awitaminoza), ale również ich niedobór (hipowitaminoza), jak i nadmiar (hiperwitaminoza). Jakie znaczenie dla organizmu człowieka mają witaminy D3 i K2? Dlaczego coraz częściej podaje się je łącznie?

Znaczenie witamin D3 i K2 w organizmie człowieka

Witaminy D3 i K2 coraz częściej funkcjonują w naszej świadomości jako nierozłączny duet. Producenci preparatów witaminowych nie bez przyczyny łączą w suplementach właśnie te dwie witaminy. Obie mają bowiem ogromne znaczenie dla układu kostnego człowieka, biorą udział w przyswajaniu i regulowaniu gospodarki wapniowej w organizmie oraz pozwalają unikać potencjalnie niebezpiecznego "paradoksu wapnia" (nadmiar wapnia dostarczony do organizmy z pożywieniem nie wchłania się do kości i nie mineralizuje ich, ale zalega w naczyniach krwionośnych, co może prowadzić do ich zwapnienia). Jakie znaczenie dla organizmu człowieka ma witamina D3 a jakie K2?

Funkcje witaminy D3

Witamina D3 często nazywana jest witaminą życia. Jej prawidłowe stężenie wpływa na naszą odporność i samopoczucie. Oto najważniejsze funkcje witaminy D dla organizmu człowieka:

• utrzymanie prawidłowego stanu kości i zębów;
• wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój kości u dzieci;
• zmniejszenie ryzyka złamań kości;
• wchłanianie i wykorzystanie wapnia i fosforu;
• utrzymanie prawidłowego stężenia wapnia we krwi;
• prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego (prawidłowy przebieg reakcji zapalnej);
• utrzymanie prawidłowego funkcjonowania mięśni.

Funkcje witaminy K2

Do niedawna uważano, że główną funkcją witaminy K2 w organizmie człowieka jest uczestniczenie w procesie krzepnięcia krwi. Obecnie wiemy już, że K2 jest również współodpowiedzialna za regulowanie gospodarki wapniowej w organizmie, a co za tym idzie - pozwala dbać o zdrowe kości, zapobiega zwapnieniu naczyń i może przeciwdziałać rozwojowi chorób układu krążenia. Od witaminy K2 zależy funkcjonowanie osteokalcyny, czyli białka syntezowanego w osteoblastach (komórki odpowiedzialne za tworzenie się kości) będącego podstawowym materiałem budulcowym kości.

Przeciętne zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie człowieka na określone witaminy jest różne i ma związek zarówno z rodzajem witaminy i sposobem odżywiania się (część witamin może wymagać dodatkowej, syntetycznej suplementacji), jak i wiekiem oraz wagą danej osoby.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę D może wynosić od 1000 do 4000 IU (np. średnie zapotrzebowanie kobiet w ciąży mieści się na ogół w granicach 1500 - 2000 IU, pracowników nocnych zmian oraz osób ciemnoskórych 1000 - 2000 IU, a otyłych osób dorosłych nawet 4000 IU). Zapotrzebowanie na witaminę D u noworodków i niemowląt wynosi na ogół 400 - 600 IU (u wcześniaków 400 - 800 IU), a u dzieci i młodzieży 600 - 1200 IU (dawka dla otyłych dzieci i młodzieży będzie odpowiednio wyższa).

Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie na witaminę K wynosi 1 mg dla dziecka i 4 mg dla osoby dorosłej - średnio 0,03 mg witaminy K na kilogram masy ciała. Przyswajanie witaminy K jest różne dla poszczególnych jej form - witamina K2 przyswajana jest z pożywienia niemal w całości.

Naturalne źródła witamin D3 i K2

Witamina D występuje w stosunkowo niewielkiej ilości produktów, dlatego coraz więcej osób wymaga stosowania suplementów. Duże ilości witaminy D znajdują się w wątrobie ryb (dostępnej przede wszystkim w formie tranu) oraz wybranych rybach morskich (śledź, pikling). Witaminę D dostarczymy organizmowi spożywając również sery (zwłaszcza dojrzewające), jogurty i śmietanę, jajka oraz grzyby. W mleku kobiety karmiącej piersią znajduje się mało witaminy D, dlatego jej suplementacja jest bezwzględnie zalecana noworodkom i niemowlętom karmionym mlekiem matki (mleka modyfikowane są najczęściej wzbogacane w witaminę D). Witamina K występuje przede wszystkim w zielonych warzywach oraz w produktach fermentowanych i serach.

Skutki niedoborów

Długotrwałe niedobory witaminy D mogą skutkować występowaniem krzywicy u dzieci i osteomalacji u dorosłych, a także zaburzeniami w funkcjonowaniu jelit (w tym zapalnymi chorobami jelit), układu nerwowego, krwionośnego i mięśniowego, wtórną nadczynnością przytarczyc (za która mogą pójść problemy z układem hormonalnym), utratą masy kości i ich zwiększoną podatnością na uszkodzenia / złamania, wypadaniem włosów i problemami skórnymi (przede wszystkich nadmierną suchością skóry).

Do niedoborów witaminy K w organizmie osób dorosłych dochodzi bardzo rzadko, gdyż zapotrzebowanie na nią jest stosunkowo niewielkie. Najbardziej charakterystyczne objawy niedoboru witaminy K to m.in.: samoistne krwawienia, wydłużony okres krzepnięcia krwi, przedłużające się krwawienia miesiączkowe i skaza krwotoczna. W kontekście gospodarki wapniowej niedobór witaminy K2 powoduje, że osteokalcyna pozostaje nieaktywna, co oznacza, że jest niezdolna do wiązania wapnia w kościach. Efektem długotrwałych niedoborów witaminy K2 może być m.in. zmniejszenie masy kostnej oraz osłabienie wytrzymałości kości (większa podatność kości na uszkodzenia, przede wszystkim złamania).

Skutki przedawkowania

Długotrwałe przedawkowanie witaminy D może prowadzić do hiperkalcemii, kalcyfikacji (zwapnienia) tkanek miękkich, zaburzenia wzrostu u dzieci, przyczyniać się do powstawania kamieni nerkowych, zaparć i/lub biegunek, a także dolegliwości bólowych (zwłaszcza bólów głowy) i zaburzenia samopoczucia (chwiejne nastroje).

Niezwykle rzadkie są przypadki przedawkowania witaminy K (dochodzi do nich niemal wyłącznie z powodu nieodpowiedzialnej / nieodpowiedniej suplementacji). Jeśli jednak do takiego przedawkowania by doszło, może to prowadzić do niedokrwistości, uszkodzenia pracy wątroby (w tym np. żółtaczki u niemowląt), uszkodzenia mózgu, a także objawów tj.: stałe uczucie gorąca, zaczerwienienie skóry i pocenie się.

Kto powinien suplementować witaminy D3 i K2?

Decyzje o włączeniu suplementacji jakiejkolwiek witaminy powinniśmy podejmować zawsze po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. W przypadku noworodków, niemowląt i dzieci - decyzję podejmuje pediatra.

Suplementacja D3

Witamina D3 powstaje w skórze człowieka, pod wpływem promieniowania UV. Przyjmuje się, że codzienna ekspozycja na słońce przynajmniej części ciała (np. twarzy, rąk lub nóg) powinna trwać minimum 20 minut (latem należy bezwzględnie stosować filtry przeciwsłoneczne!) - to powinno pozwolić naszemu organizmowi na wytworzenie wystarczającej ilości tej witaminy. Obecnie odnotowuje się jednak powszechny niedobór witaminy D, w różnych grupach wiekowych, dotyczący większej lub mniejszej części populacji, w zależności od położenia geograficznego miejsca zamieszkania, koloru skóry i stylu życia. Szacuje się, że w Polsce z problemem niedoboru witaminy D3 boryka się nawet 90% osób. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy wymienia się najczęściej obniżoną syntezę skórną, niewystarczającą podaż witaminy w codziennej diecie i suplementach, a także rozmaite choroby (m.in. otyłość, choroby nerek i wątroby, rozmaite choroby genetyczne).

Witaminę D3 suplementuje się wszystkim noworodkom i niemowlętom, a także większości małych dzieci (zgodnie z zaleceniami pediatry). Młodzież i osoby dorosłe powinny sięgnąć po suplementy witaminy D3 i K2 w przypadku stwierdzenia objawów niedoborów - decyzję o rozpoczęciu suplementacji należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. W razie jakichkolwiek wątpliwości zaleca się przeprowadzenie stosownych badań, które pozwolą ocenić rzeczywisty poziom witaminy D w organizmie.

Suplementacja K2

Suplementacja witaminy K2 jest obowiązkowa w przypadku noworodków, które (poza indywidualnymi przypadkami) dostają dawkę witaminy K2 domięśniowo, w pierwszej dobie po urodzeniu. To działanie profilaktyczne, mające przeciwdziałać chorobie krwotocznej u noworodków i niemowląt (maluchy zaraz po urodzeniu mogą mieć niewystarczającą ilość bakterii produkujących witaminę K w jelitach). Witaminę K suplementuje się również u osób dorosłych, np. podczas długotrwałego stosowania antybiotykoterapii, schorzeń jelit i wątroby, a także u pacjentów cierpiących na choroby serca, będących po udarze lub biorących leki przeciwzakrzepowe. Może być również konieczna suplementacja witaminy K2 w związku z jej współodpowiedzialnością za gospodarkę wapniową.

Podwójna moc suplementu D3 + K2

Coraz częściej stosowanym rozwiązaniem jest suplementowanie witamin D3 i K2 łącznie, w jednym produkcie. Takie podejście pozwala kompleksowo zadbać o regulowanie gospodarki wapniowej, dbając równocześnie o przyswajanie odpowiedniej ilości minerału oraz zapobiegając jego nadwyżkom. Jednoczesne dostarczanie organizmowi obydwu witamin pozwala zwiększać gęstość kości, dbać o zdrowie stawów i zębów, pozytywnie wpływać na układ trawienny i krwionośny.