Krzem

Krzem jest drugim najliczniejszym pierwiastkiem na ziemi – zaraz po tlenie. Jest obecny w wodzie oraz w źródłach roślinnych i zwierzęcych. Jest także trzecim najliczniejszym pierwiastkiem śladowym w ludzkim ciele. Pomimo to bardzo niewiele mówi się o tym, jak krzem wpływa na organizm, mało kto jest ponadto w stanie wymienić objawy niedoboru krzemu. A tych nie należy bagatelizować, gdyż niedobór krzemu może poważnie zaburzać funkcjonowanie organizmu. Krzem słusznie nazywany jest pierwiastkiem młodości oraz zdrowia, gdyż wspomaga rozwój organizmu, podtrzymuje jego prawidłowe funkcjonowanie oraz hamuje nasilenie zmian starzeniowych organizmu.

Krzem w organizmie – ile go potrzebujemy?

Krzem i jego związki  występują powszechnie w przyrodzie; krzem  jest półmetalem mogącym występować w postaci stałej jako minerał oraz w postaci płynnej, Krzem znajduje się także w cele człowieka – jego depozyty w organizmie szacowane są na około 2 g i znajdują się głównie w tkance łącznej (kościach, chrząstce, więzadłach czy ścięgnach), a także takich narządach jak wątroba, śledziona czy trzustka^[I].

Zapotrzebowanie na krzem dla człowieka to około 20 – 30 mg na dobę^[II]. Czy takie ilości krzemu mogą być dostarczone wraz z dietą? Najbogatszymi źródłami krzemu w diecie są:

- skrzyp polny, pokrzywa

- produkty zbożowe z owsa, żyta, jęczmienia, ryżu (płatki, makarony, kasze)

- warzywa (rzodkiewka, fasola, kukurydza, buraki, marchew)

- owoce (rodzynki, banany)

- orzechy

- woda pitna

Krzem występuje naturalnie w żywności w postaci tlenku krzemu i krzemianów. W niektórych produktach spożywczych występują znaczne ilości krzemu, jednak w postaci o niskiej biodostępności - taki krzem nie może być bezpośrednio wchłaniany w przewodzie pokarmowym. Krzem obecny w żywności rozpuszcza się w kwaśnym środowisku żołądka, stając się kwasem ortokrzemowym – i ten związek może zostać wchłonięty. W literaturze opisano, że proces starzenia wiąże się ze wzrostem pH w żołądku, co zmniejsza zdolność konwersji tego krzemu występującego w żywności w postaci biodostępnej. Kwas ortokrzemowy jest głównym związkiem pochodnym krzemu obecnym w wodzie pitnej i innych cieczach, w tym w piwie, i jest uważana za najłatwiej dostępną formę krzemu dla ludzi.

Krzem dostarczany wraz z dietą jest w około 40% wydalany z organizmu wraz z  moczem^[III].

Krzem dla zdrowia – wpływ krzemu na kości

Krzem wiąże się z glikozaminoglikanami i odgrywa ważną rolę w tworzeniu połączeń krzyżowych między kolagenem i proteoglikanami. Krzem występuje we wszystkich tkankach ciała, ale tkankami o najwyższym stężeniu krzemu są kości i inne tkanki łączne, w tym skóra, włosy, tętnice i paznokcie. Badania in vitro wykazały, że krzem stymuluje syntezę kolagenu typu I i różnicowanie osteoblastów. Badania na szczurach wykazały, że krzem na poziomie fizjologicznym poprawia wbudowywanie wapnia w kości w porównaniu ze szczurami z niedoborem krzemu. Zatem krzem jest niezbędnym pierwiastkiem do tworzenia kości.

Stosowanie diety zawierającej więcej niż 40 mg krzemu na dobę (a zatem nieco więcej niż zalecane dzienne spożycie) jest związane ze zwiększoną gęstością mineralną kości udowej w porównaniu do spożycia mniej niż 14 mg / dzień^[IV]. Jest to wiadomość szczególnie istotna dla osób zagrożonych rozwojem zmian osteoporotycznych – osób w podeszłym wieku i kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Badanie kobiet po menopauzie wykazało, że średnie dzienne spożycie krzemu wynosiło 18,6 mg / dzień, czyli mniej niż standardowa dieta. Co wynika z faktu, ze spożycie krzemu w diecie spada wraz z wiekiem o około 0,1 mg / rok^[V].

Kolejne badania epidemiologiczne wykazały związek między spożywaniem krzemu w diecie a osteoporozą. Zwiększone spożycie krzemu koreluje ze zwiększoną gęstością mineralną kości u mężczyzn, kobiet przed menopauzą i kobiet po menopauzie podczas hormonalnej terapii zastępczej (HRT). Macdonald i in. zauważył, że poziom estrogenu może być ważny dla metabolizmu krzemu i zasugerował, że krzem i estrogen mogą oddziaływać synergicznie^[VI]. Być może estrogen wpływa również wchłanianie krzemu w jelitach. Dlatego wskazana może być suplementacja krzemu w celu zwiększenia wchłaniania krzemu u kobiet po menopauzie, które nie stosują HTZ, ale potrzebne są dalsze badania w celu ustalenia związku między estrogenem i krzemem^[VII].

Krzem dla urody – wpływ na skórę, włosy i paznokcie

Krzem uczestniczy w syntezie włókien kolagenowych, zatem od razu narzuca się pytanie: „czy krzem jest dobry na włosy i skórę?”. Krzem jest ważny dla optymalnej syntezy kolagenu i aktywacji enzymów hydroksylacji, poprawiając wytrzymałość i elastyczność skóry. Wykazano, że fizjologiczne stężenia kwasu ortokrzemowego (OSA) stymulują fibroblasty do wydzielania kolagenu typu I. W przypadku włosów sugeruje się, że wyższa zawartość krzemu we włóknie włosów powoduje niższy wskaźnik wypadania włosów. Obecność krzemu wpływa również na kondycję paznokci, ponieważ jest to minerał dominujący w ich składzie^[VIII].

A jaki jest wpływ krzemu na skórę? Krzem jest ważny dla optymalnej syntezy kolagenu i aktywacji enzymów hydroksylacji, ważnych w tworzeniu sieci kolagenu, poprawiając wytrzymałość i elastyczność skóry. Krzem jest również związany z syntezą glikozoaminoglikanów. W badaniu z udziałem 50 zdrowych ochotników w wieku od 40 do 65 lat z wyraźnymi klinicznymi oznakami fotostarzenia twarzy, analizowano wpływ przyjmowania suplementów zawierających kwas ortokrzemowy na skórę, włosy i paznokcie. Suplement utrzymywano przez 20 tygodni w dawce 20 mg dziennie.

Oceniano także stężenie różnych składników we krwi w celu zweryfikowania bezpieczeństwa leczenia doustnego. Pod koniec okresu stosowania suplementu zawierającego krzem nastąpiła znaczna poprawa właściwości powierzchni skóry i jej właściwości mechanicznych. Również w tym badaniu zaobserwowano znaczną poprawę kruchości paznokci i włosów w grupie stosującej kwas ortokrzemowy w porównaniu z grupą stosującą placebo^[IX].

W innym randomizowanym badaniu z udziałem 48 ochotników zbadano wpływ kwasu ortokrzemowego na włosy. Ochotnicy mieli cienkie włosy i zostali podzieleni na 2 grupy stosujące kwas ortokrzemowy oraz placebo. Pierwsza grupa otrzymywała dzienne dawki 10 mg krzemu przez okres 9 miesięcy. Morfologię i właściwości mechaniczne włosów oceniano na początku i na końcu badania. Zaobserwowano wzrost odporności włosów na złamanie oraz przyrost grubości włosów^[X].

Niedobór krzemu – jak się objawia?

Niedobór krzemu objawia się przede wszystkim pogorszeniem kondycji skóry, włosów i paznokci. Skóra może stać się przesuszona, podrażniona, bardziej podatna na rozwój trądziku i wyprysków. Ponadto skóra szybciej się starzeje i wolniej się goi. Włosy stają się matowe i łamliwe, mogą nadmiernie wypadać, zaś paznokcie są bardziej kruche. Można zauważyć ponadto zwiększoną kruchość naczynek krwionośnych, co manifestuje się pod postacią pajączków czy krwawień z nosa.

Do pojawienia się stanu niedoboru krzemu może przyczynić się źle zbilansowana dieta, stres, ciężka praca snu. W celu zapobiegania niedoborowi warto zadbać o odpowiednią dietę, można sięgać także po suplement zawierający krzem. Jak go stosować? Należy dawkować krzem zgodnie z zaleceniami producenta. Czy krzem jest szkodliwy? Jeśli nie stosujemy zbyt wysokich dawek krzemu, nie ma możliwości przedawkowania tego związku, a jego ewentualny nadmiar usuwany jest z organizmu wraz z moczem.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia