Rak Szyjki Macicy

Rak szyjki macicy - przyczyny, objawy i metody profilaktyki

Rak szyjki macicy to jeden z najczęściej diagnozowanych u kobiet nowotworów złośliwych. Ten typ nowotworu rozwija się przede wszystkim w konsekwencji zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Dzięki realizowaniu profilaktycznych badań cytologicznych oraz szczepień przeciwko wirusowi HPV, odnotowywany jest spadek zachorowań na raka szyjki macicy. Nie oznacza to jednak, że rak szyjki macicy nie zabija, dlatego konieczna jest znajomość czynników ryzyka oraz objawów raka szyjki macicy, co pozwala na szybkie zdiagnozowanie choroby i skuteczne jej leczenie.

Skąd się bierze rak szyjki macicy - przyczyny choroby i czynniki ryzyka

Rak szyjki macicy jest czwartym co do częstości zachorowań u kobiet na świecie. Co roku na ten typ nowotworu zapada około pół miliona kobiet. W Polsce rocznie choruje około 3.000 kobiet, z czego większość zachorowań przypada na 45 - 64 rok życia. W porównaniu z pozostałymi krajami Unii Europejskiej, częstość zachorowań jest wyższa o 15%, a śmiertelność - wyższa aż o 70%.

Za rozwój raka szyjki macicy odpowiada wiele czynników. Podstawową przyczyną raka szyjki macicy jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Wirusy brodawczaka są rozpowszechnione u ludzi, a spośród ponad 100 typów wirusa HPV kilka ma szczególne znaczenie w rozwoju raka. Mowa o typie 16 i 18 wirusa ( a także 31, 33 i 45), które odpowiedzialne są za większość przypadków raka szyjki macicy. Do zakażenia wirusem HPV dochodzi podczas aktywności seksualnej, dlatego największy odsetek zakażeń obserwuje się u kobiet w przedziale wiekowym 16 - 26 lat. Infekcja wirusem brodawczaka przebiega bezobjawowo, mogą pojawić się niewielkie brodawki na skórze lub nieco większa zmiany (tzw. kłykciny kończyste). Po zakażeniu onkogennym typem wirusa HPV, dochodzi do postępującej transformacji nowotworowej w obrębie szyjki macicy, a u kobiet zakażonych HPV ryzyko rozwoju raka szyjki macicy wzrasta 500 - krotnie!

Poza zakażeniem wirusem HPV, warto zwrócić uwagę na takie czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy:

• częste zmiany partnerów seksualnych

• partnerzy seksualni z grupy ryzyka

• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego

• długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej

• duża liczba porodów

• korzystanie ze wspólnych przedmiotów higieny osobistej, np. ręczników

• zaburzenia odporności lub stosowanie leków immunosupresyjnych

• palenie papierosów

• niedoleczone stany zapalne pochwy (rzeżączka, chlamydioza, opryszczka narządów płciowych).

Jak się objawia rak szyjki macicy?

Rak szyjki macicy przez długi czas rozwija się bezobjawowo, a gdy objawy już wystąpią - świadczy to o dużym stopniu zaawansowania nowotworu. Najczęściej zauważane objawy raka szyjki macicy to:

• nietypowe krwawienia z dróg rodnych

• krwawienia między miesiączkami

• upławy

• bolesne stosunki i krwawienie po stosunku

• ból w okolic podbrzusza

• występowanie krwawień z dróg rodnych u kobiet po menopauzie

• niedrożność jelit lub zablokowanie odpływu moczu z pęcherza, towarzyszące obecności dużych guzów.

Jak można rozpoznać raka szyjki macicy?

W celu zdiagnozowania szyjki macicy, konieczne jest wykonanie cytologii, a w razie nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego - dalsza diagnostyka. Cytologia to nieinwazyjne badanie mające na celu jak najwcześniejsze wykrycie niepokojących zmian w obrębie szyjki macicy. A czy rak szyjki macicy widoczny jest gołym okiem? Możliwe jest zauważenie zmian rakowych, ale tylko w przypadku bardzo zaawansowanego nowotworu o dużej masie guza.

Jak rozwija się rak szyjki macicy? Najpierw pojawia się stan przedrakowy charakteryzujący się obecnością atypowych zmian w szyjce macicy. Z kolei w początkowym etapie rozwoju raka nieprawidłowe komórki zlokalizowane są w obrębie szyjki macicy (rak przedinwazyjny), a wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania nowotworu - przekraczają granicę nabłonka i dochodzi do rozwoju raka inwazyjnego. Wówczas komórki rakowe wraz z krwią mogą docierać do odległych narządów. Gdzie daje przerzuty rak szyjki macicy? Najczęściej dochodzi do przerzutów do płuc, kości, mózgu. Gdy rozpoznany ma być rak szyjki macicy, jakie badania należy wykonać?

Cytologia to badanie, które powinno być wykonywane raz na trzy lata przez każdą kobietę po ukończeniu 21 roku życia. Jest to bezbolesne badanie polegające na pobraniu komórek szyjki macicy przy pomocy specjalnej szczoteczki. Badanie najlepiej jest wykonać w środku cyklu. Prawidłowy wynik cytologii oznacza, że w szyjce macicy nie stwierdzono obecności atypowych komórek. Z kolei nieprawidłowy wynik nie oznacza obecności nowotworu, a wskazuje jedynie na obecność nieprawidłowych komórek. Wówczas konieczna jest dalsza diagnostyka - badanie histopatologiczne. W badaniu tym materiał pobrany z szyjki macicy oceniany jest pod mikroskopem, a możliwe typy histologiczne raka szyjki macicy to:

• rak płaskonabłonkowy

• gruczolakorak szyjki macicy

• rak drobnokomórkowy.

W celu diagnozowania raka szyjki macicy oraz lokalizacji przerzutów, można wykonać takie badania obrazowe jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Rak szyjki macicy - leczenie

Sposób leczenia raka szyjki macicy ustalany jest indywidualnie dla każdej pacjentki. W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu i ewentualnej obecności przerzutów, można stosować następujące formy leczenia:

1. Zabiegi chirurgiczne, które mają na celu usunięcie zmian nowotworowej. Konizacja polega na usunięciu fragmentu tkanki w kształcie stożka, obejmującego szyjkę macicy i fragment kanału szyjki macicy. Zabieg konizacji może być wykonany z wykorzystaniem skalpela, lasera lub pętli elektrochirurgicznej. Z kolei całkowita histerektomia polega na usunięciu całej macicy. Natomiast radykalna histerektomia polega na usunięciu nie tylko macicy, ale także pochwy, a także jajników i jajowodów oraz pobliskich węzłów chłonnych^[I].

2. Radioterapia, czyli naświetlanie guza oraz okolicznych tkanek promieniowaniem jonizującym, uderzającym w szybko dzielące się komórki. Naświetlanie guza może odbywać się „od zewnątrz”, przez skórę i zdrowe tkanki otaczające guz. Z kolei naświetlenie guza „od wewnątrz” sprowadza się do umieszczenia w szyjce macicy pierwiastka promieniotwórczego. Radioterapia wykorzystywana jest jako uzupełnienie zabiegu operacyjnego, a także jest metodą z wyboru w nieoperacyjnych nowotworach raka szyjki macicy.

3. Chemioterapia stosowana jest łącznie z radioterapią. Najczęściej stosowana jest cisplatyna.

4. Terapia celowana, czyli leczenie z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych. Bardzo obiecujące efekty przynosi stosowanie bewacizumabu, czyli przeciwciała skierowanego przeciwko naczyniowo - śródbłonkowemu czynnikowi wzrostu VEGF^[II].

Rokowanie w raku szyjki macicy

Rokowanie u pacjentek z rakiem szyjki macicy zależy od takich czynników jak: stopień zaawansowania raka szyjki macicy, obecności przerzutów oraz ogólnego stanu zdrowia. Gdy zdiagnozowany zostanie rak szyjki macicy, długość życia chorej może być bardzo zróżnicowana. Pięcioletnie przeżycie w przypadku najbardziej zaawansowanego, IV stopnia raka szyjki macicy dotyczy maksymalnie kilkunastu % chorych.

Jak zapobiec rozwojowi raka szyjki macicy?

Profilaktyka raka szyjki macicy może być realizowana na kilku płaszczyznach. Mowa o wykonywaniu regularnych badań cytologicznych, które pozwalają wykryć zmiany przedrakowe i rakowe na jak najwcześniejszym etapie ich rozwoju. Badanie cytologiczne może wykonać bezpłatnie, co trzy lata każda kobieta w wieku od 25 do 59 lat. Ponadto ogromne znaczenie w profilaktyce raka szyjki macicy ma minimalizowanie ryzyka zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego. W przypadku dziewcząt i kobiet, które jeszcze nie rozpoczęły współżycia seksualnego, można zastosować skuteczną szczepionkę.

Szczepionka przeciwko wirusowi HPV pozwala zminimalizować ryzyko zakażenia wirusem brodawczaka, a tym samym - rozwoju raka szyjki macicy. W krajach, w których wprowadzono powszechne szczepienia przeciwko HPV, liczba diagnozowanych przypadków raka szyjki macicy zmalała aż o połowę. Aż 50 - 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn jest nosicielami wirusa HPV, a poddanie się szczepieniu może minimalizować ryzyko rozwoju raka szyjki macicy nawet o 70%. Ponadto szczepienie zmniejsza zachorowalność na raka sromu, pochwy i odbytu, rozwijających się na podłożu infekcji HPV.

W Polsce dostępne są następujące rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi HPV:

• szczepionka dwuwalentna skierowana jest przeciwko szczepom 16 i 18 wirusa HPV, a zatem - przeciwko najbardziej onkogennym typom; podawane są trzy dawki szczepionki w schemacie 0 -1 - 6 miesięcy

• szczepionka czterowalentna, skierowana przeciwko typom wirusa HPV 6, 11, 16 oraz 18; stosowane są trzy dawki w schemacie 0 - 2 - 6 miesięcy

• szczepionka dziewięciowalentna przeciwko typom 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 oraz 58; szczepienie realizowane jest w schemacie 0 - 2 - 6 miesięcy.

Obecnie za szczepienia przeciwko HPV należy zapłacić, choć niektóre gminy coraz częściej oferują bezpłatne szczepienia w ramach programów profilaktycznych.

U kobiet, które nie mogą lub nie chcą poddać się szczepieniu, zalecane jest unikanie wspomnianych wcześniej czynników ryzyka - palenia papierosów, częstej zmiany partnerów seksualnych. Ponadto - podobnie jak w przypadku profilaktyki pozostałych nowotworów - warto zwrócić uwagę na odpowiednio skomponowaną dietę. W jadłospisie nie powinno zabraknąć antyoksydantów, witamin, składników mineralnych czy nienasyconych kwasów tłuszczowych.

W jednej z analiz wykazano, że dieta zachodnia, charakteryzująca się wysokim spożyciem czerwonego i przetworzonego mięsa, sosów, frytek i przekąsek z niskim spożyciem oliwy z oliwek, wiązała się z wyższym ryzykiem zakażenia HPV^[III]. Doniesiono, że zachodnia dieta prowadzi do zwiększonego stanu zapalnego, zmniejszonej kontroli infekcji i zwiększonego ryzyka rozwoju choroby auto-zapalnej. W porównaniu z kobietami, które nie przestrzegały diety śródziemnomorskiej obejmującej rośliny strączkowe warzywa, owoce i orzechy, płatki zbożowe, ryby oraz wysoki stosunek nienasyconych do nasyconych tłuszczów, kobiety przestrzegające tej diety miały mniejsze ryzyko zakażenia HPV.

Tymczasem niskie spożycie całych warzyw (w tym ciemnozielonych, ciemnożółtych i ciemnopomarańczowych warzyw oraz warzyw krzyżowych), owoców (w tym soków owocowych), jogurtu, tofu, ryb i mięsa nie chroniło przed przetrwaniem HPV^[IV]. W kolejnym badaniu wykazano, że spożycie karotenoidów (luteiny, zeaksantyny, β-kryptoksantyny) oraz witaminy C było związane ze zmniejszonym przetrwaniem wirusa HPV u kobiet z dodatnim wynikiem na HPV^[V]. W prospektywnym badaniu kohortowym stwierdzono również, że spożycie karotenoidu (luteiny) wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka utrzymywania się HPV o 50–63%.

W ostatnich dziesięcioleciach wiele uwagi poświęcono ważnej roli witamin przeciwutleniających w zapobieganiu rozwojowi raka szyjki macicy. Witaminy przeciwutleniające mogą działać jako skuteczne zmiatacze wolnych rodników i utleniaczy, zapobiegając uszkodzeniom DNA przez wolne rodniki. Ponadto, jeśli wolne rodniki i utleniacze nie zostaną zneutralizowane przez cząsteczki przeciwutleniaczy, procesy zapalne wywołane infekcją HPV mogą doprowadzić do znacznego uszkodzenia białek DNA. Witaminy, takie jak witamina A (kwas retinowy), witamina C (kwas askorbinowy) i witamina E (tokoferol) mogą również hamować proliferację komórek rakowych^[VI], stabilizować białko p53, zapobiegać uszkodzeniu DNA, zmniejszać immunosupresję^[VII] i wspierają szlaki przekazywania sygnału przez receptory^[VIII].

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

[VI] Retinoic acid and histone deacetylase inhibitor BML-210 inhibit proliferation of human cervical cancer HeLa cells. Borutinskaite VV, Navakauskiene R, Magnusson KE Ann N Y Acad Sci. 2006 Dec; 1091():346-55.

[VII] The effect of diet on risk of cancer. Key TJ, Allen NE, Spencer EA, Travis RC Lancet. 2002 Sep 14; 360(9336):861-8.

[VIII] Intakes of vitamin A, C, and E, and beta-carotene are associated with risk of cervical cancer: a case-control study in Korea. Kim J, Kim MK, Lee JK, Kim JH, Son SK, Song ES, Lee KB, Lee JP, Lee JM, Yun YM Nutr Cancer. 2010; 62(2):181-9.

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia