Witamina A

Witamina A : korzyści zdrowotne i niedobór

Witamina A jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach potrzebną do utrzymania zdrowych błon komórkowych i do rozmnażania komórek. Bierze udział w tworzeniu białka, hormonów wzrostu, kości i siatkówki. W rezultacie witamina A jest niezbędna do zapewnienia prawidłowego widzenia, zdrowej skóry, układu odpornościowego oraz prawidłowego metabolizmu żelaza. Jest również ważna dla prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych, w tym płuc, serca i nerek. Oprócz witamin C i Witaminy E jest jednym z głównych przeciwutleniaczy pomagających zwalczać wolne rodniki w organizmie.

Dieta ludzka dostarcza głównie retinolu, który znajduje się w żywności dla zwierząt, oraz prekursora retinolu znanego jako karoten (alfa, beta lub gamma-karoten). Beta-karoten jest najbardziej rozpowszechnioną formą karotenu. 

Zwykle występuje w warzywach (zwłaszcza tych, które są koloru żółtego, pomarańczowego lub czerwonego) i może być łatwo przekształcony w retinol przez organizm. Beta-karoten jest zatem głównym źródłem witaminy A w diecie. Trzecią dietetyczną formę witaminy A, tak zwaną gotową witaminę A (ester retinylowy), można znaleźć w suplementach diety. Witamina A jest przechowywana w wątrobie.

Niedobór witaminy A

Niedobór witaminy A jest rzadki w rozwiniętym świecie i zwykle występuje tylko u osób z chorobami trawiennymi, które uniemożliwiają prawidłowe wchłanianie składników odżywczych z żywności (np. choroba zapalna jelit , celiakia lub zespół nieszczelnego jelita) lub te, które jedzą bardzo mało owoców, warzyw, ryby, jaja i produkty mleczne. Podobnie złe wchłanianie tłuszczów (np. z powodu mukowiscydozy), może przyczyniać się do niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, w tym witaminy A. Weganie i alkoholicy również wydają się bardziej podatni na rozwój niedoboru witaminy A. 

Ponadto wczesne odstawienie mleka matki może narażać niemowlęta na zwiększone ryzyko niedoboru witaminy A. Niedożywienie (często połączone z niedoborem cynku) jest jednak nadal główną przyczyną niedoboru witaminy A w zubożałych krajach trzeciego świata.

Objawy niedoboru witaminy A

Najbardziej typowymi objawami niedoboru witaminy A są problemy ze wzrokiem (szczególnie upośledzenie widzenia w nocy i skrajna suchość oczu) i upośledzony układ odpornościowy (szczególnie częste są infekcje dróg oddechowych występujące u małych dzieci, a także infekcje ucha i infekcje dróg moczowych). 

Inne problemy zdrowotne, które mogą wynikać z braku witaminy A, to sucha, złuszczająca się skóra i zmiany skórne, złamane paznokcie, hipoplazja szkliwa, hiperkeratoza (nienormalne pogrubienie skóry i mieszków włosowych), rogowacenie błon śluzowych i metaplazja dróg oddechowych, powolny wzrost dzieci, słabe wykorzystanie żelaza, zmęczenie, bezsenność, bezpłodność, poronienie, a być może także związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej. Ponadto problemy ze wzrokiem mogą ostatecznie przerodzić się w keratomalację i doprowadzić do całkowitej nieodwracalnej ślepoty.

Toksyczność witaminy A (hiperwitaminoza)

Przedawkowanie witaminy A zwykle występuje tylko u osób, które nadużywają suplementów diety. Podobnie jak niedobór, zbyt dużo witaminy A może powodować problemy ze wzrokiem (np. niewyraźne widzenie) i zmiany skórne. Inne problemy zdrowotne związane z przedawkowaniem witaminy A obejmują ból stawów i mięśni, bóle głowy, nudności, wymioty, niski apetyt, uszkodzenie wątroby i splątanie. 

Przewlekłe przedawkowanie może również prowadzić do zwiększonej podatności na złamania kości, wypadanie włosów, zmęczenie, niedokrwistość, przewlekłą biegunkę i utratę masy ciała. Zbyt dużo beta-karotenu może powodować zażółcenie skóry zwane karotenodermią, stanem nieszkodliwym i odwracalnym.

Dietetyczne źródła witaminy A

Jak wspomniano powyżej, pokarmy dla zwierząt są głównym źródłem łatwo dostępnej witaminy A znanej jako retinol. Obejmują one głównie wątrobę i olej rybny. Innymi dobrymi źródłami aktywnej witaminy A są mleko i produkty mleczne, jaja, kurczak, ryby i mięso. Karoten, prekursor witaminy A, znajduje się w pigmentach owoców i warzyw. Stąd marchew, ziemniaki, zielone warzywa liściaste, kabaczek, melon, suszone morele, papryka, owoce tropikalne i większość innych żółtych i pomarańczowych owoców i warzyw są dobrym źródłem beta-karotenu.