Dlaczego wypadają mi włosy?

Wypadanie włosów - co powoduje łysienie i jak wzmocnić włosy?

Nadmierne wypadanie włosów to problem zgłaszany przez coraz większeą liczbę mężczyzn, a także kobiet. Nie jest to problem jedynie natury estetycznej, choć bez wątpienia wpływa na wizerunek i może odbijać się negatywnie na samoocenie. Nadmierne wypadanie włosów może być konsekwencją rozmaitych zaburzeń zdrowotnych. Kiedy wypadanie włosów jest niepokojące? Przeciętnie w ciągu dnia tracimy 100 - 150 włosów. Jeśli przez dłuższy czas dzienna utrata włosów jest większa, można mówić o nadmiernym wypadaniu włosów, które prowadzić może do zauważalnego przerzedzenia fryzury, a nawet łysienia. Większości przypadków łysienia można przeciwdziałać. Jak zatrzymać wypadanie włosów?

Łysienie androgenowe - przyczyna utraty włosów u kobiet i mężczyzn

Łysienie androgenowe to najczęstsza przyczyna utraty włosów u człowieka - zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Mimo, iż określane jest mianem łysienia typu męskiego, dotyka ogromnej rzeszy kobiet. U podstaw łysienia androgenowego leży zaburzenie gospodarki hormonalnej, a ściślej – nadmiar androgenów, czyli męskich hormonów płciowych.

Kiedy zaczyna się łysienie androgenowe? Pierwsze objawy łysienia androgenowego pojawiają się u mężczyzn między 20. a 30. rokiem życia, u kobiet powyżej 30. roku życia. Cechą charakterystyczną jest powstanie u mężczyzn tzw. zakoli, czyli utrata włosów na czubku głowy oraz w okolicy skroniowo – czołowej gdy te dwa zubożone we włosy obszary połączą się na skutek stopniowego cofania się linii włosów, powstaje specyficzna łysina z obrąbkiem włosów wokół. Natomiast u kobiet linia włosów nie cofa się, a dochodzi do równomiernego przerzedzenia czupryny na szczycie głowy.

Dlaczego wysoki poziom androgenów sieje takie spustoszenie na owłosionej skórze głowy? Androgeny powodują ścieńczenie włosów, spowolnienie ich wzrostu oraz zanik mieszków włosowych. Przyczyniają się do wzmożonej utraty włosów, hamując jednocześnie ich odrastanie. Na wystąpienie łysienia androgenowego wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

U kobiet dodatkowe znaczenie mają zaburzenia hormonalne z nadprodukcją androgenów oraz spadkiem syntezy estrogenów. Jest to m.in. okres menopauzy, zespół Cushinga, guzy jajnika czy zespół policystycznych jajników. Dlaczego wypadają włosy u mężczyzn? U mężczyzn dominują predyspozycje genetyczne prowadzące do nadmiernej konwersji testosteronu do aktywniejszego metabolitu – dihydrotestosteronu oraz nadmiernej wrażliwości włosów na jego działanie.

Diagnostyką tego złożonego problemu skutecznie może zająć się wyłącznie trycholog – dermatolog specjalizujący się w leczeniu włosów i owłosionej skóry głowy. Rozpoznanie następuje na podstawie badania klinicznego. Pierwszym etapem jest wywiad lekarski, obejmujący występowanie łysienia w rodzinie, stosowane obecnie leki czy schorzenia dodatkowe. Oceniany jest stopień zaawansowania łysienia i występowanie objawów dodatkowych: trądziku, łojotoku czy nadmiernego owłosienia na ciele (hirsutyzmu).

U kobiet dodatkowo wymagane jest przeprowadzenie badań dodatkowych: poziomu testosteronu, DHT i estrogenów; niekiedy zalecana jest także poszerzona diagnostyka u ginekologa czy endokrynologa. U pacjentów wykonywany jest także trichogram, czyli mikroskopowe badanie włosa, z uwzględnieniem wyglądu korzeni włosowych i określeniem ilość włosów w poszczególnych fazach cyklu włosowego.

Łysienie poporodowe – czy każda kobieta musi przez to przejść?

U każdej kobiety włosy polegają fizjologicznemu cyklowi wzrostu włosów. Cykl ten trwa około 7 – 8 lat, a jego najdłuższą fazą jest anagen. Wtedy to następuje intensywny wzrost włosa w mieszku włosowym. Ponad 90% włosów na głowie znajduje się w fazie anagenu. Następujący po nim katagen trwa od 14 do 21 dni i sprowadza się do zanikania macierzy włosa i jego wypchnięcia w kierunku powierzchni skóry. W tej fazie znajduje się około 3% włosów. Ostatni etap to telogen, czyli wypadanie włosów, który trwa średnio 30 – 90 dni. W tym czasie wypadające włosy zastępowane są przez nowo rosnące włosy.

Sytuacja nieco zmienia się podczas ciąży. Dlaczego wypadają włosy kobietom po porodzie? Wysokie stężenia estrogenów działają na włosy w bardzo pożądany sposób. Hamują ich wypadanie, gdyż włosy nie wchodzą w fazę katagenu. Kobiety w ciąży cieszą się zatem gęstą i lśniącą czupryną. Jednak około trzech miesięcy po porodzie poziom estrogenów podlega normalizacji – i włosy zaczynają wypadać. Nawet jeśli kobieta została obdarzona przez naturę pięknymi włosami, dodatkowo jeszcze wzmocnionymi i zagęszczonymi w czasie ciąży, takie nagłe pogorszenie ich kondycji może niepokoić.

Niekiedy u takich pań utrata włosów nie spowoduje drastycznego przerzedzenia fryzury, jednak w porównaniu z okresem ciąży włosy będą się prezentowały nieco gorzej. Większym problemem może być poporodowe przerzedzenie włosów u tych kobiet, które z natury nie posiadają. Wahania hormonalne to nie jedyna przyczyna osłabienia włosów po okresie ciąży. Niebagatelne znaczenie mają także niedobory witaminowo – mineralne, na które kobiety w ciąży są szczególnie narażone. Do tego dochodzi stres i wysoki poziom prolaktyny towarzyszący karmieniu piersią.

Czy można zapobiec poporodowemu łysieniu? Niestety - kobieta nie ma wpływu na zmiany hormonalne występujące podczas ciąży, zatem niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie wypadania włosów generowanego spadkiem poziomu estrogenu. Można natomiast zadbać o właściwą dietę i suplementację, co zminimalizuje ryzyko niedoboru żelaza, cynku, miedzi czy witamin z grupy B. Na pewno wzmocni to włosy podczas ciąży i bezpośrednio po porodzie, a gdy zaczną one na powrót odrastać po około 6 – 12 miesiącach, gdy unormuje się gospodarka hormonalna – dieta zapewni im odpowiednich składników budulcowych. Należy zatem zwrócić szczególną uwagę na podaż witamin i mikroelementów, białka oraz kwasów tłuszczowych. Włącz do diety warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz oleje roślinne, chude mięsa, jaja, orzechy i nasiona.

Znaczenie ma także pielęgnacja włosów. Można stosować dermokosmetyki wzmacniające i odżywiające włosy, a także włączyć zabiegi domowej pielęgnacji. Wcierki z rzepy czy kozieradki, olej rycynowy, płukanki z pokrzywy i skrzypu polnego oraz codzienne masaże głowy na pewno przyczynią się do wzmocnienia włosów.

Stres a łysienie

Stres towarzyszy nam nieodłącznie – dziś trudno go uniknąć. Jeśli jednak stres towarzyszy nam stale, wywiera bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie i urodę. Jedną z konsekwencji stresu jest nadmierne wypadanie włosów, a nawet ich całkowita utrata. Łysienie powodowane stresem może mieć charakter przejściowy bądź trwały, różne są ponadto mechanizmy prowadzące do utraty włosów. Istnieje kilka mechanizmów prowadzących do nadmiernej utraty włosów. Możliwe mechanizmy prowadzące do utraty włosów na skutek stresu to:

• generowanie przewlekłego stanu zapalnego i pojawienie się łysienia plackowatego; to jeden z najczęstszych typów łysienia generowanych stresem, sprowadzający się do miejscowej utraty włosów na niewielkich obszarach owłosionej skóry głowy; u podstaw łysienia plackowatego leżą predyspozycje genetyczne oraz zjawiska autoimmunologiczne, a stres jest głównym czynnikiem wyzwalającym; dochodzi do rozwoju miejscowego stanu zapalnego mieszków włosowych, wypadania włosów oraz bliznowacenia; po kilku miesiącach włosy powinny samoistnie odrosnąć.

• zaburzenia hormonalne, najczęściej polegające na wzroście syntezy katecholamin czy hormonów nadnerczowych.

• zakłócenie cyklu wzrostu włosów (łysienie telogenowe); ten typ łysienia polega na znaczącym skróceniu fazy wzrostu włosa, zatem pierwsze objawy w postaci przerzedzenia fryzury dostrzegane są nawet po kilku miesiącach po zadziałaniu bodźca wyzwalającego; takie opóźnienie może wynikać z okresu wejścia włosów w fazę telogenu – i może utrudniać rozpoznanie i skojarzenie faktu łysienia z występującym stale stresem lub epizodem sprzed kilku miesięcy; łysienie telogenowe może mieć charakter ostry, gdy chory zauważa nagłą utratę owłosienia, najczęściej z okolic czołowych; wtedy włosy powinny odrosnąć po około 4 – 6 miesiącach; natomiast łysienie telogenowe o charakterze przewlekłym nie prowadzi do całkowitego wyłysienia, a jedynie do utrzymującego się przez wiele miesięcy przerzedzenia włosów.

• reagowanie na stres nawykowym wyrywaniem włosów, czyli zjawisko trichotillomanii; trichotillomania to specyficzna przyczyna utrata włosów spowodowana przez ich wyrywanie; napięcie nerwowe i stres generują takie nietypowe zachowania nawet u kilku procent osób; jest to zaburzenie o charakterze obsesyjno – kompulsywnym, które najczęściej dotyka dzieci i kobiety; stopień utraty włosów zależy od nasilenia choroby.

• niedobory pokarmowe wynikające z nieregularnego stylu życia i źle zbilansowanej diety; stres może przyczynić się do nieregularnego i niezdrowego stylu życia – mowa o sięganiu po papierosy czy alkohol, nieregularnym spożywaniu posiłków, piciu kawy czy alkoholu; sprzyja to rozwojowi niedoborów pokarmowych – zbyt mała podaż białek, nienasyconych kwasów tłuszczowych, siarki, krzemu, magnezu, miedzi, żelaza czy witamin, A, E, D i z grupy B prowadzić może do osłabienia i ścieńczenia włosów, a w konsekwencji – ich wypadania.

Łysienie polekowe – odwracalne czy trwałe powikłanie farmakoterapii?

Jedną z przyczyn łysienia może być stosowanie rozmaitych leków - i nie chodzi tu wyłącznie o chemioterapię. Okazuje się bowiem, że wiele powszechnie stosowanych leków może prowadzić do nadmiernego wypadania włosów.

Polekowe wypadanie włosów najczęściej ma charakter łysienia telogenowego. Telogen to ta faza cyklu życiowego włosa, w której dochodzi do zahamowania wzrostu włosów i ich wypadania. Łysienie telogenowe polega na wydłużeniu tej fazy „uśpienia” włosów, co prowadzi do zaburzenia proporcji ilości włosów w fazie wzrostu i w fazie spoczynku^[I].

W związku z tym, że faza telogenowa trwa około kilku miesięcy, pierwsze objawy łysienia telogenowego zauważalne są po około 3 miesiącach od zażycia leków powodujących łysienie. W przebiegu łysienia polekowego możliwy jest także zanik mieszków włosowych. Najczęściej łysienie polekowe ma charakter odwracalny, wystarczy jedynie odstawić odpowiedzialne za łysienie leki. Niekiedy jednak łysienie polekowe może mieć charakter nieodwracalny.

Które leki powodują wypadanie włosów? Nie brakuje leków, które powodować mogą nadmierne wypadanie włosów, prowadzące nawet do całkowitego wyłysienia. Oto główni winowajcy polekowego łysienia:

1. Leki hormonalne, zwłaszcza doustna antykoncepcja hormonalna oraz androgeny; prowadzić mogą one do wzrostu poziomu męskich hormonów płciowych we krwi, a konsekwencją takich zaburzeń hormonalnych jest łysienie androgenowe; dotyka ono zarówno mężczyzn, jak i kobiet, a u podstaw utraty włosów leży miniaturyzacja mieszków włosowych i ścieńczenie oraz wypadanie włosów.

2. Pochodne witaminy A – retinoidy, czyli leki stosowane w terapii trądziku oraz łuszczycy

3. Leki przeciwgrzybicze, np. flukonazol

4. Antykoagulanty, np. heparyna czy warfaryna

5. Leki stosowane w reumatologii, np. sole złota, metotreksat, takrolimus

6. Leki antydepresyjne

7. Leki kardiologiczne

8. Hormony tarczycy

9. Statyny

10. Chemioterapeutyki – niekiedy powodują całkowite wyłysienie, innym razem – jedynie znaczne przerzedzenie włosów; około rok po zakończonej chemioterapii włosy odrastają, nierzadko mocniejsze i grubsze niż przed leczeniem.

Jak zahamować wypadanie włosów polekowe? Niestety, wpływ określonych leków na cykl życia włosa jest procesem, któremu nie można zapobiec. Można jedynie wnikliwie przestudiować ulotkę przepisanego leku lub zasięgnąć informacji bezpośrednio u lekarza – i zapytać o możliwość zamiany leku na inny. Najczęściej łysienie polekowe ma charakter odwracalny i po zaprzestaniu zażywania leków włosy powinny stopniowo odrastać. Pomocniczo, w warunkach domowych, osoby dotknięte łysieniem polekowym mogą stosować preparaty zawierające minoksydyl. Tego typu preparaty aplikowane na skórę głowy stymulują wzrost włosów i wzmacniają mieszki włosowe.

Łysienie - co jeść? Dieta dla mocnych włosów

Odpowiednio skomponowana dieta może wzmocnić włosy, poprawić ich kondycję, ograniczyć nadmierne wypadanie włosów oraz pogrubić włosy. Taką dietę warto stosować zarówno w celu złagodzenia już występujących problemów z włosami, jak i profilaktycznie. W diecie na włosy nie może zabraknąć następujących składników:

• witaminy C, której doskonałymi źródłami są cytrusy, pomidory, truskawki, natka pietruszki, jarmuż czy kapusta kiszona

• witamin z grupy B, które znaleźć można w ziarnach zbóż, zielonych liściach warzyw, fasoli, rybach, drożdzach, jajach; źródłem witaminy B12 są jedynie produkty odzwierzęce - mięsa, ryby, jaja, mleko i jego przetwory

• cynku, dostarczanego w mięsach, pestkach dyni czy owocach morza

• żelaza, którego źródłem są czerowne mięsa, zielone liście warzyw czy sardynki z puszki

• selenu, występujacemu w diecie w takich produktach jak ryby, jaja, kakao, kasza gryczana, orzechy brazylijskie

• białka, zawartego w mięsach, rybach, strączkach, nabiale

• kwasów omega 3, dostarczanych z rybami oraz tłoczonymi na zimno olejami roślinnymi.

Jak zmniejszyć wypadanie włosów - suplementy diety

Najczęściej stosowane tabletki przeciw wypadaniu włosów to preparaty witaminowe i ziołowe. Odżywiają mieszki włosowe i ograniczają wypadanie włosów, wzmacniają strukturę łodygi włosa i zapobiegają łamliwości. Najczęstsze składniki to pokrzywa, skrzyp polny, bambus, witaminy A, C, E i z grupy B oraz wapń, miedź, cynk, krzem, magnez i żelazo^[II]. Taka suplementacja sprawdzi się, gdy występuje łysienie kobiet po porodzie, wypadanie włosów u dzieci z niedoborami pokarmowymi oraz łysienie u panów spowodowane niewłaściwą dietą i zbyt dużą ilością używek.

Za wypadanie włosów może odpowiadać niedobór takich witamin z grupy B jak biotyna, kwas foliowy czy witamina B12. Zbyt niski poziom witaminy C skutkuje nadmiernym narażeniem mieszków włosowych na działanie wolnych rodników, ponadto może zaburzac syntezę włókien kolagenowych. Zbyt niska podaż witaminy D przekłada sie na nadmierne rogowacenie skóry, rozwój stanów zapalnych mieszków włosowych, zaburzenia fazy wzrostu włosów.

W przebiegu łysienia androgenowego można stosować suplementy zawierające palmę sabałową^[III]. Ekstrakt z tej rośliny hamuje aktywność 5 - alfa - reduktazy, czyli enzymu przekształcającego testosteron w jego aktywną pochodną DHT (dihydrotestosteron). To właśnie te związek sprzyja miniaturyzacji mieszków włosowych.

Łysienie - leki na receptę

Nie zawsze, gdy zdiagnozowane zostanie wypadanie włosów, witaminy i składniki mineralne stosowane w postaci suplementów diety na włosy są wystarczającą metodą leczenia. Zarówno łysienie u kobiet, jak i wypadanie włosów u mężczyzn, może być spowodowane zaburzeniami hormonalnymi. Gdy rozpoznanie zostanie łysienie androgenowe, leczenie polega m. in na stosowaniu leków na receptę.

Stosowane preparaty przeciw wypadaniu włosów to leki hormonalne hamujące aktywność androgenów w organizmie. Stosowany jest doustnie spironolakton czy finasteryd – leki o działaniu antyandrogennym. U kobiet dodatkowo stosowana jest antykoncepcja hormonalna (estrogeny plus octan cyproteronu). Takie leczenie trwa kilka do kilkunastu miesięcy. Ponadto stosowany jest miejscowo minoksydyl, pobudzający krążenie krwi i stymulujący mieszki włosowe do wzrostu włosów^[IV]. Leczenie miejscowe skuteczne jest jedynie w okresie jego stosowania; po jego odstawieniu włosy ponownie wypadają, a proces łysienia powraca na nowo.

Gdy diagnozowane jest łysienie plackowate, leczenie opiera się na stosowaniu doustnych glikokortykosteroidów oraz cyklosporyny A.

Jak jeszcze można leczyć łysienie? Dużą popularnością cieszą się wcierki aplikowane na skórę głowy. Takie preparaty miejscowe mogą zawierać minoksydyl, a także ekstrakty ziołowe (czarna rzepa, skrzyp, pokrzywa, kozieradka). Ponadto włosy wzmocnić można dzięki profesjonalnym zabiegom trychologicznym wykonywanym na skórze głowy. Polegają one na nakłuwaniu skóry w celu pobudzenia krążenia krwi oraz aktywowania syntezy kolagenu. Dodatkowo - podczas zabiegu mogą być wprowadzane śródskórnie preparaty, które odżywiają mieszki włosowe. Najczęściej wykonywane zabiegi na wypadające włosy to karboksyterapia, mezoterapia igłowa, Dermapen, osocze bogatopłytkowe.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia: