Niealkoholowe stłuszczenie wątroby

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (NAFLD) to schorzenie, w przebiegu którego w miąższu wątroby gromadzą się lipidy. Choroba ta dotyczy osób, które nie nadużywają alkoholu. Postępujące stłuszczenie narządu może doprowadzić do zapalenia wątroby i jej włóknienia. Leczenie niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby wymaga przede wszystkim zmiany stylu życia, sposobu odżywiania i przywrócenia prawidłowej masy ciała.

Czym jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby?

Określenie „niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby” pojawił się po raz pierwszy w 1980 roku i dotyczył kumulowania się lipidów w wątrobie tych osób, które spożywały poniżej 20 g alkoholu etylowego na dzień. Obecnie NAFLD uznawane jest za jedną z epidemii XXI wieku - problem ten dotyczy coraz większej liczby osób. Średnie występowanie tego schorzenia w populacji Europejskiej może przekraczać 30%. Podobne są statystyki dotyczące Stanów Zjednoczonych - niealkoholowe stłuszczenie wątroby występuje u 20 - 40% osób^[I].

Na alkoholowe stłuszczenie wątroby składa się nie tylko samo kumulowanie się lipidów w miąższu narządu, ale także nasilony stres oksydacyjny, wynikający z generowania zwiększonych ilości wolnych rodników, uszkadzających struktury komórkowe. Kolejne nieprawidłowe mechanizmy, towarzyszące niealkoholowemu stłuszczeniu wątroby to stan zapalny oraz zaburzenia metabolizmu, prowadzące ostatecznie do włóknienia wątroby.

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby to jedna z postaci zaburzeń w funkcjonowaniu wątroby na podłożu stłuszczenia narządu. To schorzenie obejmuje zarówno samo stłuszczenie wątroby, jak i mogący rozwinąć się w konsekwencji stłuszczenia stan zapalny czy marskość. Z kolei niealkoholowe stłuszczenie wątroby NAFL to pojęcie nieco węższe, dotyczące wyłącznie obecności stłuszczenia. W przebiegu tego zaburzenia ryzyko rozwoju włóknienia wątroby, jej marskości i niewydolności jest minimalne. Kolejny termin to niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby NASH - tu mowa jest o stłuszczeniu wątroby, rozwoju stanu zapalnego oraz włóknienia. W konsekwencji może rozwinąć się marskość narządu, a nawet rak wątroby.

Przyczyny niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby

Do niealkoholowego stłuszczenia wątroby może dojść w efekcie oddziaływania kilku czynników. Jednym z najistotniejszych jest insulinooporność, czyli brak wrażliwości tkanek na działanie hormonu insuliny. Insulinooporności towarzyszy stale podwyższony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia) oraz zwiększona synteza insuliny przez trzustkę. Takie zmiany metaboliczne stymulują wątrobową syntezę glukoneogenezy, czyli syntezę glukozy, a także lipogenezę de novo - syntezę kwasów tłuszczowych.

Dodatkowo insulinooporność stymuluje lipolizę, co zwiększa napływ kwasów tłuszczowych do wątroby. Kwasy tłuszczowe kumulują się w wątrobie, czemu towarzyszy aktywowanie stanu zapalnego. Rozwija się stres oksydacyjny - powstające w znacznych ilościach wolne rodniki uszkadzają struktury komórkowe. Gdy stan zapalny staje się coraz bardziej nasilony, rozwija się włóknienie wątroby. Także cukrzycy towarzyszą charakterystyczne zmiany metaboliczne sprzyjające stłuszczeniu wątroby.

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby jest nadwaga i otyłość - nadmiernej masie ciała towarzyszy dyslipidemia oraz insulinooporność. Zespół metaboliczny także sprzyja rozwojowi niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Wynika to z faktu, iż zespół metaboliczny łączy w sobie cechy insulinooporności czy cukrzycy, a także zaburzeń lipidowych - zwiększonego poziomu trójglicerydów czy cholesterolu.

Duże znaczenie w rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby ma styl życia. Dieta bogata w tłuszcze oraz węglowodany proste sprzyja rozwojowi insulinooporności, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego czy nadwagi. To dlatego osoby spożywające duże ilości czerwonego mięsa, słodyczy, cukru rafinowanego oraz oczyszczonych zbóż są bardziej narażone na stłuszczenie wątroby^[II]. Także palenie papierosów jest powszechnym czynnikiem ryzyka rozwoju stłuszczenia wątroby^[III]. Stłuszczenie wątroby występuje częściej u osób prowadzących siedzący tryb życia, gdyż brak aktywności fizycznej przekłada się na rozwój nadwagi oraz insulinooporności.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby występuje częściej u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników. Temu zaburzeniu hormonalnemu towarzyszy insulinooporność i otyłość.

Kolejne przyczyny niealkoholowego stłuszczenia wątroby to^[IV]:

• zaburzenia mikroflory jelitowej
• choroba Wilsona
• niedoczynność tarczycy
• zespół bezdechu sennego
• niedobór witaminy B12
• nadciśnienie tętnicze
• stosowanie niektórych leków (estrogeny syntetyczne, kwas walproinowy, tetracykliny, metotreksat, amiodarom, kortykosteroidy)
• uchyłkowatość jelita cienkiego.

Jak rozpoznać stłuszczeniową chorobę wątroby?

Zazwyczaj rozpoznanie choroby stłuszczeniowej wątroby opiera się na wykluczeniu obecności innych schorzeń wątroby. Kryteria diagnostyczne opracowane przez Polską Grupę Ekspertów Niealkoholowej Stłuszczeniowej Wątroby są następujące:

• wykazanie stłuszczenia wątroby w badaniu obrazowym USG lub w badaniu histopatologicznym (biopsji)
• brak spożycia alkoholu lub spożycie umiarkowane, nie przekraczające 30 g alkoholu u mężczyzn i 20 g alkoholu u kobiet
• brak zdiagnozowanych przyczyn choroby wątroby lub jej stłuszczenia

Ułatwieniem w postawieniu trafnej diagnozy może być współwystępowanie takich czynników ryzyka jak otyłość lub otyłość brzuszna, wysoki poziom trójglicerydów i/ lub cholesterolu, cukrzyca typu 2, nadciśnienie, zespół metaboliczny, wiek powyżej 50 lat i płeć żeńska. W ramach diagnostyki różnicowej należy wykonać m. in. oznaczenie HBsAg oraz anty - HCV w kierunku zakażenia wirusami wirusowego zapalenia wątroby, autoprzeciwciał wątrobowych oraz zaburzeń gospodarki żelazem czy miedzią.

Leczenie niealkoholowego stłuszczenia wątroby

Leczenie NAFLD zawsze wymaga zmiany stylu życia. Ma to na celu przywrócenie prawidłowej masy ciała, zredukowanie insulinooporności, przywrócenie prawidłowej gospodarki węglowodanowo - lipidowej. Już utrata 5% masy ciała może przełożyć się na poprawę funkcjonowania wątroby oraz parametrów metabolicznych. Na przestrzeni kilku miesięcy stosowania odpowiedniej diety oraz aktywności fizycznej, zaobserwować można obniżenie poziomu enzymów wątrobowych: aminotransferazy alaninowej AlAt, aminotransferazy asparaginianowej AspAt oraz gammaglutamylotranspeptydazy GGTP. Ponadto zmniejszona zostaje insulinooporność, stopień stłuszczenia wątroby oraz toczącego się stanu zapalnego^[V].

Dieta w niealkoholowym stłuszczeniu wątroby powinna mieć charakter diety śródziemnomorskiej, o odpowiedniej kaloryczności. Dieta śródziemnomorska ma korzystny wpływ na poprawę profilu lipidowego krwi, zwiększa wrażliwość komórek na działanie insuliny, pomaga na zmniejszenie obwodu talii, redukuje podwyższone ciśnienie krwi. Dieta śródziemnomorska może być pomocna w wyeliminowaniu takich składowych zespołu metabolicznego jak nadwaga, cukrzyca typu 2 - a dzięki temu wspomaga terapię niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Tego typu model żywienia może okazać się także pomocny w profilaktyce stłuszczenia wątroby^[VI].

Najważniejsze założenia takiej diety to komponowanie jej w oparciu o jak najmniej przetworzone produkty. W diecie nie powinno zabraknąć pełnoziarnistych produktów zbożowych, dostarczających węglowodanów złożonych oraz błonnika. Węglowodany zapewniają długotrwałe uczucie sytości, a błonnik ogranicza wchłanianie z przewodu pokarmowego glukozy oraz tłuszczów. Warto zadbać o podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3, które znaleźć można w rybach morskich, siemieniu lnianym, orzechach, tłoczonych na zimno olejach roślinnych czy awokado.

Unikać należy spożywania smażonych potraw, fast foodów, słodyczy, napojów gazowanych. Wymagane jest ograniczenie spożycia cukru pod każdą postacią. Baczną uwagę należy także zwracać na spożycie fruktozy - ten cukier owocowy można spożywać wraz z owocami, miodem, ale przede wszystkim jako syrop glukozowo - fruktozowy. Fruktoza nie jest wykorzystywana przez komórki ciała w celu pozyskania z niej energii - po spożyciu cukier ten trafia bezpośrednio do wątroby, gdzie metabolizowana jest do kwasów tłuszczowych.

W celu wspomagania funkcjonowania wątroby, można sięgać po suplementy diety. W badaniach klinicznych wykazano zasadność stosowania sylimariny - ekstraktu z ostropestu plamistego. Sylimarina wykazuje wysoką aktywność antyoksydacyjną, może zatem ograniczać stres oksydacyjny. Ponadto ekstrakt z ostropestu plamistego ogranicza procesy lipogenezy w wątrobie, a także redukować insulinooporność^[VII]. Resweratol także wykazuje aktywność antyoksydacyjną, a także ogranicza procesy beta oksydacji kwasów tłuszczowych^[VIII]. Kurkumina działa antyoksydacyjnie, neutralizując wolne rodniki, wykazuje działania przeciwzapalne, ogranicza insulinooporność oraz dyslipidemię^[IX]. Także żeń - szeń może zmniejszać akumulację lipidów w tkance wątrobowej^[X].

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia