Bezsenność i Nieprzespane noce - dlaczego? Co pomaga?

Bezsenność to problem dotykający sporego odsetka osób. Jest to zaburzenie, które może prowadzić do wielu kłopotów zdrowotnych oraz uniemożliwiać codzienne funkcjonowanie. Wielu przypadkom bezsenności można zapobiec - wystarczy higieniczny tryb życia. Jakie są przyczyny i objawy bezsenności? Jak sobie radzić z problemem bezsenności?

Bezsenność - co to jest?

Każda osoba może doświadczać przejściowych kłopotów ze snem. Szacuje się, że od 30 do 50% dorosłych doświadcza objawów bezsenności. Kiedy jednak można mówić o prawdziwej bezsenności, a nie przejściowych zaburzeniach snu? Czy decydujący wpływ ma długość trwania zaburzeń ze snem? Zgodnie z definicją bezsenność to zaburzenie snu, prowadzące do zbyt krótkiego czasu snu z stosunku do potrzeb danej osoby. Skutkuje to pogorszeniem funkcjonowania w ciągu dnia. Bezsenność nie powinna być zatem rozumiana tylko i wyłącznie jako zaburzenie snu, ale zaburzenie całodobowego funkcjonowania pacjenta. Bezsenność może dotyczyć:

• trudności z inicjacją snu
• trudności z utrzymaniem snu na przestrzeni całej nocy
• przedwczesnego wybudzenia się ze snu

Ważne jest, że objawy te występują pomimo zapewnienia optymalnych warunków do zapadnięcia sen. Wymienione kryteria bezsenności mogą występować pojedynczo lub współwystępować jednocześnie. Wspomnianym problemom ze snem towarzyszą dolegliwości utrzymujące się w ciągu dnia, obejmujące dolegliwości somatyczne, jak i te o charakterze psychicznym.

Uwzględniając czas trwania bezsenności, wyróżnić można następujące jej typy:

• bezsenność przygodna trwa do kilku dni
• bezsenność krótkotrwała trwa krócej niż 3 miesiące
• bezsenność długotrwała trwa powyżej 3 miesięcy.

Bezsenność - przyczyny kłopotów ze snem

Przyczyny bezsenności mogą być bardzo zróżnicowane. Biorąc pod uwagę ogólny charakter czynników prowadzących do bezsenności, można wyróżnić:

• bezsenność reaktywną, która pojawia się w odpowiedzi na konkretne czynniki zewnętrzne; czynnikiem wyzwalającym może być stres, silne emocje, ale także zmiana miejsca do spania czy wprowadzenie jakiegoś nowego leku, zaburzającego rytm snu
• bezsenność wtórna, towarzysząca rozmaitym schorzeniom fizycznym czy psychicznym; tego typu bezsenność bardzo często towarzyszy zaburzeniom lękowym, powszechnie znana jest także zależność bezsenność a depresja; bezsenność może towarzyszyć chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera czy Parkinsona; bezsenność nie należy do rzadkości w przebiegu takich chorób jak niewydolność krążenia, chorób zapalnych, obturacyjnego bezdechu sennego
• bezsenność polekowa, będąca konsekwencją stosowania leków pobudzających lub odstawienia leków o działaniu sedatywnym; za wywołanie bezsenności mogą być odpowiedzialne leki na astmę, na nadciśnienie, przeciwpadaczkowe, hormonalne czy moczopędne
• bezsenność psychofizjologiczna wynika z zaburzeń behawioralnych - nadmierna koncentracja na kłopotach ze snem prowadzi do ich nasilenia
• bezsenność wynikająca z niewłaściwej higieny snu - nieregularnego trybu życia, nadużywania alkoholu, picia przed snem mocnej herbaty czy kawy, zbyt długich drzemek w ciągu dnia, intensywnej aktywności fizycznej w godzinach wieczornych, pracy zmianowej
• bezsenność idiopatyczna, czyli bezsenność bez określonej konkretnej przyczyny, która pojawia się w dzieciństwie i utrzymuje w kolejnych latach życia.

Jak zdiagnozować bezsenność?

W celu zdiagnozowania bezsenności konieczne jest spełnienie następujących warunków:

• chory uskarża się na kłopoty ze snem pomimo tego, że stworzone są optymalne warunki do snu
• zaburzenia snu rzutują na codzienne funkcjonowanie chorego

W celu określenia charakteru zaburzeń snu i ich nasilenia, pomocne może okazać się prowadzenie tzw. dzienniczka snu czy wypełnianie odpowiednich kwestionariuszy. Wywiad lekarski, który ma ogromne znaczenie w diagnostyce bezsenności, obejmuje następujące kwestie^[I]:

• od jak dawna występują zaburzenia snu?
• jaki charakter mają zaburzenia snu - kłopotów z zaśnięciem, wybudzania się w ciągu nocy czy zbyt wczesnego budzenia rano?
• czy pojawiają się objawy somatyczne bezsenności?
• czy zaburzone jest codzienne funkcjonowanie pacjenta?

Wywiad powinien uwzględniać także obecność schorzeń czy stosowanie leków, które mogą być przyczyna bezsenności.

Objawy bezsenności, które towarzyszą zaburzeniom snu i rzutują na pogorszenie samopoczucia chorego to przede wszystkim zmęczenie, senność, bóle i zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, skurcze mięśniowe, drażliwość, apatia.

Dlaczego potrzebujemy snu i czym grozi bezsenność?

Bezsenność to choroba wymagająca leczenia, gdyż jej powikłania mogą być bardzo poważne. Organizm pozbawiony przez dłuższy czas snu nie może funkcjonować prawidłowo. Sen to jedna z najbardziej podstawowych potrzeb fizjologicznych człowieka. Umożliwia regenerację całego organizmu. Każdy, kto się nie wyspał, doświadczy senności, zmęczenia, bólu głowy czy zaburzeń koncentracji Są to niemal natychmiastowe konsekwencje braku snu. Znacznie poważniejsze są długotrwałe konsekwencje bezsenności, mogące prowadzić do rozwoju takich schorzeń jak^[II]:

• nadciśnienie tętnicze
• zawał mięśnia sercowego
• cukrzyca typu 2
• zespół metaboliczny
• zaburzenia funkcji poznawczych
• depresja
• myśli samobójcze
• nerwica.

Gdy pojawia się bezsenność, efekty uboczne przewlekłego braku snu mogą być bardzo poważne. Nie należy zatem bagatelizować kłopotów ze snem. Gdy nie uda się przywrócić prawidłowego rytmu snu na drodze zmiany stylu życia - wówczas konieczna jest pomoc specjalisty.

Bezsenność - domowe sposoby na problemy ze snem

Higiena snu

Higiena snu obejmuje edukację pacjentów w zakresie modyfikacji stylu życia, takich jak ograniczenie drzemek w ciągu dnia, unikanie późnej kolacji lub wieczornego spożycia alkoholu, kofeiny czy palenia. Obejmuje również zachęcanie ich do przyjęcia zdrowej diety, reżimu ćwiczeń i utrzymywania regularnych harmonogramów snu i czuwania. Do oceny higieny snu można wykorzystać wskaźnik higieny snu oraz skale świadomości i praktyki dotyczące higieny snu. Jednak sama higiena snu jest nieskuteczna w leczeniu pacjentów z przewlekłą bezsennością i powinna być stosowana z innymi aspektami terapii poznawczo-behawioralnej.

Terapia ograniczająca sen

Terapia ta polega na ograniczeniu liczby godzin snu z założeniem, że skrócenie czasu snu może poprawić popęd snu i skutkować skonsolidowanym snem. Terapia ta może zwiększyć ryzyko senności w ciągu dnia z powodu utraty snu związanej z terapią. Na podstawie wyników można później stopniowo wydłużać całkowity sen nocny.

Terapia kontrolująca bodźce

Pacjentowi należy doradzić, aby ograniczył niewłaściwe zachowania, takie jak jedzenie lub czytanie w łóżku, korzystanie z urządzeń cyfrowych w łóżku późnym wieczorem i kładzenie się spać tylko wtedy, gdy czuje się wyjątkowo śpiący.

Terapia relaksacyjna

Regularna praktyka ćwiczeń oddechowych, medytacji lub jogi może pomóc poprawić wzorzec snu oraz zmniejszyć podstawowy niepokój i stres.

Bezsenność - leczenie farmakologiczne

W leczeniu farmakologicznym bezsenności stosowane są rozmaite leki^[III]. Większość z nich działa objawowo, należy zażyć je przed snem, a czas działania leku jest na tyle długi, by umożliwić przespanie całej nocy. Niestety - wciąż jeszcze brakuje leku nasennego, który byłby całkowicie wolny od wystąpienia działań niepożądanych czy ryzyka uzależnienia.

Beznodiazepiny

• Benzodiazepiny działają na receptory GABA, wywierając tym samym działanie uspokajające, przeciwlękowe, zwiotczające mięśnie i nasenne. Są skuteczne w leczeniu bezsenności przed wystąpieniem snu, bezsenności związanej z utrzymaniem snu lub obu rodzajów zaburzeń.

Ze względu na czas półtrwania, benzodiazepiny dzielą się na krótkodziałające (poniżej 6 godzin), średniodziałające (od 6 do 24 godzin) oraz długodziałające (powyżej 24 godzin). Działania niepożądane benzodiazepin obejmują nadmierną senność w ciągu dnia, problemy z pamięcią czy wystąpienie tzw. bezsenności z odbicia.

Leki działające na receptory benzodiazepinowe

Są to leki o strukturze chemicznej różnej od benzodiazepin, które oddziałują na te same co benzodiazepiny receptory GABA. Leki te mają krótki okres półtrwania, dzięki czemu nie wpływają negatywnie na sprawność psychomotoryczną oraz nie wywołują bezsenności z odbicia.

• Melatonina i agoniści receptorów melatoninowych

Melatonina to neurohormon syntetyzowany przez szyszynkę. Hormon ten synchronizuje rytm dobowy człowieka. Wydzielanie melatoniny jest niskie w ciągu dnia, zaś w godzinach wieczornych, gdy spada natężenie światła dziennego - poziom syntezy melatoniny wzrasta. Preparaty zawierające melatoninę stosowane są w celu wyregulowania rytmu dobowego.

Agoniści receptorów melatoninowych to związki syntetyczne o działaniu podobnym do melatoniny, które także regulują rytm dobowy, ale mają dłuższy niż melatonina czas półtrwania.

• Leki przeciwhistaminowe

Leki przeciwhistaminowe stosowane są przede wszystkim w terapii alergii, mogą być także stosowane jako leki nasenne.

• Preparaty ziołowe

Leki bez recepty zawierające wyciągi ziołowe mogą ułatwiać zasypianie. Najczęściej stosowane ekstrakty ziołowe to szyszki chmielu, melisa, kozłek lekarski, passiflora. Mechanizm działania nasennego tych ekstraktów ziołowych najprawdopodobniej wiąże się z aktywacją receptorów GABA^[IV].

• Suplementy diety

W kilku badaniach klinicznych wykazano korzyści płynące ze stosowania niektórych suplementów diety przez osoby dotknięte bezsennością. Mowa m. in. o magnezie^[V], witaminie B complex^[VI] czy Ashwagandzie^[VII].

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia