Protokół jodowy w praktyce - samodzielna terapia jodem

Jod to pierwiastek niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niestety - wiele osób narażonych jest na niedobory tego pierwiastka. Aby im zapobiegać, można zdecydować się na zastosowanie odpowiedniej suplementacji. Dużym zainteresowaniem cieszy się protokół jodowy, czyli schemat suplementowania jodu, który obejmuje także inne pomocnicze suplementy. Jego podstawowym zastosowaniem jest wysycenie organizmu jodem, ze szczególnym uwzględnieniem komórek tarczycy.

Protokół jodowy - dla kogo?

Pod pojęciem protokołu jodowego kryje się plan suplementacji jodu. Najbardziej znany jest protokół jodowy opracowany przez dr Browensteina, wykorzystujący płyn Lugola. Protokół ten uwzględnia ne tylko przyjmowanie płynu Lugola w odpowiednich dawkach, ale także jednoczesną suplementację innych związków. Płyn Lugola to wodny roztwór jodu, zawierający jodek potasu oraz jod. W przypadku 5% płynu Lugola w 100 ml znajduje się 5 g jodu oraz 10 g jodku potasu.  

Zastosowanie płynu Lugola w ramach protokołu jodowego polecane jest przede wszystkim tym osobom, u których stwierdzono niedobór jodu. Po tą formę suplementacji sięgają chętnie osoby dotknięte niedoczynnością tarczycy Hashimoto. Protokół jodowy może być także realizowany przez osoby, które chcą zapobiec niedoborom jodu i decydują się na profilaktyczną suplementację tego pierwiastka. 

O czym należy pamiętać, decydując się na protokół jodowy? Ponieważ jod może wchodzić w interakcje z rozmaitymi lekami, przed zastosowaniem płynu Lugola najlepiej jest skonsultować się z lekarzem. Konsultacja ze specjalistą wskazana jest także wówczas, gdy pojawią się takie symptomy mogące sugerować przedawkowanie jodu jak:

• metaliczny posmak w ustach
• przyspieszona akcja serca
• bóle głowy
• zwiększona produkcja śliny
• biegunki

Jak realizować protokół jodowy?

Aby prawidłowo realizować protokół jodowy, należy we właściwy sposób obliczyć zawartość jodu w każdej kropli płynu Lugola o stężeniu 1%, 2% lub 5%. Oto tabela, w której zebrano te przeliczenia^[I]:

Protokół dr Browensteina zakłada dostarczanie dziennie około 12,5 - 50 mg jodu, w zależności od stanu zdrowia konkretnej osoby. Dawkowanie należy zawsze zacząć od najniższej dawki, czyli 12,5 mg, po czym stopniowo ją zwiększać, najlepiej co tydzień lub co dwa tygodnie^[II]. Jod zaleca się przyjmować podczas posiłku, co ma z jednej strony chronić śluzówkę żołądka, a z drugiej - poprawić przyswajalność jodu. Ponadto protokół jodowy obejmuje stosowanie takich suplementów jak:

• magnez w dawce 300 - 600 mg dziennie
• selen w dawce 200 mikrogramów dziennie
• witaminę B3 (niacynę) w dawce 500 mg dwa razy dziennie
• witaminę B2 (ryboflawinę) w dawce 100 mg trzy razy dziennie
• witamina A w dawce 25000 IU dziennie
• witamina E w dawce 400 IU dziennie
• witamina B12 w dawce 1000 - 5000 mikrogramów dziennie
• witamina C w dawce 3000 - 10000 mg dziennie

Warto dodać tutaj komentarz dotyczący stosowania witaminy C. Jeśli w protokole jodowym stosujemy płyn Lugola, który zawiera zarówno jodek, jak i jod nieorganiczny - nie stosujemy jednocześnie witaminy C. Kwas askorbinowy odpowiada za reakcję redukcji jodu do jodku, a to jest sytuacja niepożądana, gdyż najlepiej jest dostarczyć organizmowi obu postaci jodu. Jod nieorganiczny wykorzystywany jest rozmaite narządy i komórki, a jodek wykorzystywany jest jedynie przez tarczycę.  

Dlaczego organizm potrzebuje jodu?

Jod jest pierwiastkiem kluczowym dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Ten niewielki gruczoł zlokalizowany w przedniej części szyi odpowiada za syntetyzowanie hormonów tarczycy – trójjodotyroniny T3 oraz tyroksyny T4. Hormony tarczycy regulują przemiany węglowodanów, lipidów i białek, funkcjonowanie układu nerwowego, układu krążenia, układu rozrodczego czy kości.  

Tarczyca stanowi główny magazyn jodu w organizmie. Stosunek stężeń jodków tarczycy do jodków osocza to około 500:1. Gromadzenie się jonów jodkowych odbywa się dzięki transportowi aktywnemu. Głównym związkiem magazynującym jod w tarczycy jest tyreoglobulina. Pod wpływem działania tyreoperoksydazy dochodzi do przyłączenia jodu do aminokwasu tyrozyny, co prowadzi do powstania monojodotyroniny i dijodotyroniny. Zaś kondensacja tych cząstek skutkuje powstaniem trijodotyroniny i tyroksyny. 

Jod reguluje czynność tarczycy na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, iż początkowo wzrost stężenia jodu w surowicy skutkuje nasileniem syntezy hormonów tarczycy, jednak dalsze zwiększanie poziomu tego pierwiastka i kumulacja jodku nieorganicznego w komórkach tarczycy prowadzi do efektu inhibicji syntezy hormonów tarczycy.

Kontrolując syntezę hormonów tarczycy, jod wpływa na tempo przemian metabolicznych. Hormony tarczycy regulują przemiany węglowodanów, zwiększając wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki jako źródło energii. Wpływ hormonów tarczycy na przemiany lipidowe sprowadza się do nasilenia zjawiska lipolizy, obniżenia poziomu cholesterolu we krwi oraz zmniejszenia zawartości tłuszczów w wątrobie. Wpływ na przemiany białkowe polega na pobudzeniu procesów syntezy białek.  

Jod jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mózgu – i to już od etapu życia płodowego. Zbyt niska podaż jodu w okresie ciąży może skutkować pogorszeniem funkcji poznawczych u potomstwa. Także zbyt niska podaż jodu w diecie dzieci może prowadzić do pogorszenia funkcji poznawczych oraz wystąpienia deficytów neurorozwojowych. Przewlekły niedobór jodu u dzieci może skutkować spadkiem IQ o 12 – 13,5 punktów. Taki pozytywny wpływ jodu na funkcjonowanie układu nerwowego może wynikać z faktu, iż pierwiastek ten uczestniczy we wszystkich etapach neurogenezy, a niedobór jodu skutkować może powstaniem niepożądanych zmian w synapsach nerwowych oraz osłonkach mielinowych nerwów.

Wiele mówi się o jodzie w kontekście jego działania protekcyjnego względem nowotworów. Jednym z nich jest rak tarczycy. Niedobór jodu nie wpływa bezpośrednio na rozwój raka tarczycy, może jednak sprzyjać rozwojowi choroby – i to w jej bardziej agresywnej, opornej na leczenie postaci. Wpływ niedoboru jodu może wówczas sprowadzać się do nasilenia produkcji reaktywnych form tlenu i wytworzenia stresu oksydacyjnego, co zwiększa częstość występowania uszkodzeń DNA i mutacji. Coraz więcej mówi się także o wpływie niedoboru jodu na rozwój raka żołądka^[III] czy raka piersi, czyli tych tkanek, które wyróżniają się aktywnym pobieraniem jonów jodu już od najwcześniejszych etapów rozwoju.

Niedobór jodu może być powiązany z rozwojem raka piersi, endometrium i jajników – istnieje korelacja między niskim spożywaniem jodu a większą częstością występowania tych nowotworów u kobiet^[IV] . Wykazano także zależność między niedoborem jodu a większym ryzykiem rozwoju raka prostaty, trzustki i płuc^[V]. 

Jod może znaleźć zastosowanie w terapii niektórych rodzajów nowotworów, zwłaszcza raka piersi czy płuc. Dla efektywności takiej terapii kluczowe znaczenie ma jednak obecność specyficznych białek odpowiedzialnych za transport jodu do komórek, zwłaszcza białka NIS. Z kolei radioizotop jodu wykorzystywany jest w terapii raka tarczycy^[VI]. 

Płyn Lugola, czyli wodny roztwór jodku potasu podawany jest w przypadku katastrof jądrowych, gdy zwiększa się narażenie na promieniowanie jonizujące. Doskonałym przykładem takiego zastosowania jodu było profilaktyczne podawanie płynu Lugola po wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 roku. Takie zastosowanie jody wynika z konkurowania z jodem radioaktywnym – podanie wyższych dawek jodu przyczynia się do wysycenia tarczycy tym pierwiastkiem, przez co izotopy radioaktywne jodu nie są wbudowywane w hormony tarczycy^[VII]. 

Roztwór jodu wykorzystywany może być do dezynfekcji narzędzi chirurgicznych, a także odkażania ran. Może okazać się skuteczniejszy od antybiotyków w walce z bakteriami, zwłaszcza tymi, które wykształciły mechanizmy antybiotykoodporności^[VIII]

Rola jodu w zapewnieniu prawidłowego rozwoju organizmu jest nie do przecenienia. Zapotrzebowanie na jod w ciąży wzrasta, gdyż synteza hormonu T4 może być nawet o połowę wyższa. Zbyt niska podaż jodu w ciąży oraz w pierwszych latach życia dziecka skutkować może poważnymi zaburzeniami zdrowotnymi. Niedobór jodu uznawany jest za najczęstszą przyczynę opóźnienia umysłowego na świecie^[IX].

Niewielki i umiarkowany niedobór jodu w trakcie ciąży może wpływać na rozwój dziecka w przyszłości. Wykazano m. in., że dzieci matek z niższym poziomem hormony T4 wykazywały pogorszenie funkcji psychomotorycznych oraz niższym IQ^[X]. 

Ciężki niedobór jodu w okresie ciąży skutkuje rozwojem niedoczynności tarczycy zarówno u matki, jak i płodu. W związku z tym, że jod warunkuje rozwój mózgu płodu, zbyt niski poziom pierwiastka sprzyja powstaniu wad rozwojowych, spadkowi inteligencji oraz rozwoju tzw. kretynizmu. Choroba ta cechuje się niedorozwojem umysłowym, głuchotą i zezem.

Odpowiednio wysoka suplementacja jodu w okresie ciąży przynosi korzyści w postaci redukcji przypadków kretynizmu, zwiększenia masy urodzeniowej, a także ograniczenia śmiertelności okołoporodowej. Odpowiednio wysokie spożycie jodu u dzieci skutkuje ograniczeniem przypadków wola u dzieci, poprawą stanu fizycznego i psychicznego dzieci, a także lepszymi wynikami w nauce^[XI]. 

Zapotrzebowanie na jod i źródła jodu w diecie

Dzienne zapotrzebowanie na jod dla poszczególnych grup wiekowych przedstawia się następująco^[XII]:

• do 6 miesiąca życia – 110 µg
• od 7 do 12 miesiąca – 130 µg
• od 1 do 3 roku życia – 90 µg
• od 4 do 8 roku życia – 90 µg
• od 9 do 13 roku życia – 120 µg
• od 14 do 18 roku życia – 150 µg
• kobiety i mężczyźni – 150 µg
• kobiety w ciąży – 220 µg
• kobiety karmiące piersią – 290 µg.

Najwyższą zawartością jodu w diecie wyróżnia się sól jodowana. 100 g soli jodowanej zawiera ponad 2000 µg jodu. W związku z powszechnym występowaniem niedoboru jodu, ponad 70 krajów wprowadziło profilaktykę w postaci jodowania produktów spożywczych. W Polsce od 1997 roku stosuje się sól jodowaną, co przekłada się na zredukowania częstości występowania niedoborów jodu.

Naturalne źródła jodu w diecie to przede wszystkim ryby i owoce morza: dorsz, mintaj, makrela wędzona, sardynki, tuńczyk. Jod znaleźć można także w orzechach laskowych, szpinaku, brokułach, jajach, serze twarogowym, wątrobie wieprzowej^[XIII], a także w spirulinie (algi morskie)

Niedobór jodu – przyczyny i objawy

Jedną z najważniejszych przyczyn niedoboru jodu jest zamieszkiwanie na terenach ubogich w ten pierwiastek. Taki problem może dotyczyć ponad dwóch miliardów ludzi na świecie, a zatem ponad 1/3 ludzkości^[XIV]. Inne czynniki ryzyka to niskie spożycie jodu, zwłaszcza z jednoczesnym spożywaniem tzw. goitrogenów, czyli związków wolotwórczych, które występują m. in. w soi i warzywach krzyżowych. Grupą narażoną na rozwój niedoboru jodu są ponadto kobiety w ciąży.

Organizm posiada umiarkowaną zdolność do kontrolowania syntezy hormonów tarczycy w zależności od spożycia jodu. Jeśli podaż jodu zmniejsza się w umiarkowanym stopniu (poniżej 100 mikrogramów), wówczas zwiększa się poziom TSH, czyli hormonu tyreotropowego – a to prowadzi do zwiększonego wychwytu jodu przez tarczycę i zwiększenia syntezy hormonów tarczycy. Jednak znaczne ograniczenie spożycia jodu (poniżej 10 – 20 mikrogramów) uniemożliwia wystarczającą syntezę hormonów tarczycy – i rozwija się niedoczynność tarczycy^[XV]. 

Niedoczynność tarczycy prowadzi do wystąpienia wielu objawów, takich jak:

• osłabienie i senność
• przybieranie na wadze
• suchość skóry
• nadmiernie wypadające włosy
• długie i obfite krwawienia miesięczne
• zaburzenia płodności
• opuchlizna na twarzy, zwłaszcza pod oczami
• spowolnienie akcji serca
• kłopoty z pamięcią i koncentracją

Niedobór jodu u kobiet w ciąży może prowadzić do zaburzeń neurorozwojowych u płodu, poronień, a także kretynizmem u dziecka. Inne konsekwencje to opóźniony wzrost dziecka, spowolnione dojrzewanie płciowe.

Nadmiar jodu

Zbyt wysoki poziom jodu we krwi najczęściej jest konsekwencją nadmiernego spożycia suplementów zawierających ten pierwiastek. Nadmiar jodu – podobnie jak jego niedobór – może generować rozwój niedoczynności tarczycy. Wynika to z faktu, iż znaczny nadmiar jodu hamuje syntezę hormonów tarczycy (efekt Wolffa – Chaikoffa)^[XVI]. 

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia