Niedobór erytrocytów - przyczyny i sposoby leczenia

Erytrocyty to czerwone krwinki, odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do komórek ciała. Jeśli pojawi się niedobór erytrocytów, czyli krwinek czerwonych jest za mało - tlen nie może być w efektywny sposób dostarczany do komórek. Taki stan określany jest jako anemia i może mieć rozmaite przyczyny. Najczęściej niedobór erytrocytów rozwija się na podłożu niedoboru żelaza, niedoboru witaminy B12 i/ lub kwasu foliowego, a także rozpadu krwinek czerwonych (hemolizy). Leczenie anemii jest ściśle zależne od jej przyczyny.

Czym jest niedobór erytrocytów, czyli anemia?

Erytrocyty to elementy upostaciowane krwi, nadające jej charakterystyczny, czerwony kolor. Wynika to z zawartości w erytrocytach hemoglobiny - czerwonego barwnika. Białko to ma unikatową właściwość - może wiązać od jednej do czterech cząsteczek tlenu, transportując go z płuc do komórek ciała. Hemoglobina wiąże także cząsteczki dwutlenku węgla, transportując go z komórek do płuc.

Erytrocyty powstają w szpiku kostnym, a cykl ich życia trwa około 120 dni. Po upływie tego czasu krwinki czerwone są niszczone w wątrobie i śledzionie. Prawidłowy poziom erytrocytów we krwi to:

• 4,2 - 5,7 x 10⁶/ ml u kobiet
• 4,7 - 6 x 10⁶/ ml u mężczyzn

Warto przytoczyć jeszcze kilka innych parametrów oceniających układ czerwonokrwinkowy:

• hematokryt, czyli objętościowy stosunek krwinek czerwonych do pełnej krwi przyjmuje wartości 37 - 47% u kobiet oraz 40 - 50% u mężczyzn
• prawidłowy poziom hemoglobiny u kobiet to 12 - 16 g/dl, a u mężczyzn to 14 - 18 g/ dl
• średnia objętość krwinki czerwonej MCV to 80 - 95 fl
• średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej MCH to 27 - 31 pg.

Spadek poziomu erytrocytów poniżej normy określany jest mianem anemii, czyli niedokrwistości.O anemii mówimy także wówczas, gdy zdiagnozowany zostanie zbyt niski poziom hematokrytu lub hemoglobiny.

Rodzaje anemii i przyczyny niedoboru erytrocytów

Istnieje kilka kryteriów, według których można klasyfikować niedokrwistości. Jeden z nich uwzględnia stopień nasilenia anemii. Można tu wyróżnić:

• anemię łagodną, gdy poziom hemoglobiny wynosi 10 - 12 g/dl
• anemię umiarkowaną, przy poziomie hemoglobiny w przedziale 8 - 9,9 g/dl
• anemię ciężką, z hemoglobiną między 6,5 a 7,9 g/dl
• anemia zagrażająca życiu, w przebiegu której poziom hemoglobiny nie przekracza 6,5 mg/dl

Kolejnym kryterium pozwalającym różnicować stany niedoboru erytrocytów jest wielkość krwinki czerwonej. Tu można wyróżnić:

• niedokrwistość mikrocytową, wyróżniającą się zmniejszeniem objętości krwinek czerwonych poniżej 80 fl
• niedokrwistość normocytową z prawidłową wielkością erytrocytów
• niedokrwistość makrocytową, gdy pojawiają się erytrocyty o zbyt dużej wielkości, przekraczającej 95 fl

Anemia może rozwijać się w efekcie rozmaitych mechanizmów. Stanowią one podstawę podziału niedoboru erytrocytów na:

Anemia z niedoboru żelaza

Jest to najczęściej diagnozowany rodzaj niedokrwistości. Przyczyną takiej anemii jest zbyt niski poziom żelaza, spowodowany zarówno niewystarczającą podażą tego pierwiastka wraz z dietą, jak i utraty żelaza z organizmu. Żelazo wchodzi w skład hemu - struktury wchodzącej w skład hemoglobiny. Niskiemu poziomowi żelaza towarzyszy zatem spadek syntezy krwinek czerwonych.

Czynniki zwiększające rozwój anemii z niedoboru żelaza to:

• ciąża i laktacja
• dieta wegetariańska i wegańska
• zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego (celiakia, resekcja żołądka, zapalenie żołądka, infekcja Helicobacter pylori, infekcje pasożytnicze)
• nasilona utrata żelaza z organizmu drogą krwawień z przewodu pokarmowego (wrzody, żylaki przełyku lub hemoroidy), obfitych krwawień miesięcznych, utraty krwi podczas zabiegów chirurgicznych, utraty krwi droga układu moczowego (krwiomocz).

Tym, co cechuje anemię z niedoboru żelaza jest obecność krwinek czerwonych mikrocytarnych, czyli o mniejszej objętości.

Anemia megaloblastyczna

Anemia megaloblastyczna to niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Te witaminy z grupy B uczestniczą w procesie produkcji krwinek czerwonych, a ściślej - zasad purynowych i pirymidynowych wchodzących w skład DNA. Gdy witaminy B12 i/ lub kwasu foliowego jest za mało, zaburzona zostaje synteza DNA i powstają makrocytarne krwinki czerwone, o zwiększonej objętości - to cechuje anemię megaloblastyczną.

Najczęstszą przyczyną anemii megaloblastycznej jest obecność autoprzeciwciał skierowanych przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a. Jest to glikoproteina wytwarzana przez komórki okładzinowe żołądka, umożliwiająca przyswajanie witaminy B12 z przewodu pokarmowego. Inne czynniki mogące prowadzić do rozwoju anemii megaloblastycznej to:

• zbyt niska podaż witaminy B12 oraz kwasu foliowego w diecie
• nadużywanie alkoholu
• stany po resekcji żołądka
• choroba Leśniowskiego - Crohna
• dializy
• okres ciąży i laktacji
• schorzenia wątroby.

Anemia hemolityczna

Do niedokrwistości hemolitycznej dochodzi wówczas, gdy erytrocyty ulegają rozpadowi (hemolizie). Do nasilonej hemolizy może dojść w wątrobie, śledzionie oraz w świetle naczyń krwionośnych. Przyczyną hemolizy może być wrodzone zaburzenie w budowie lub funkcjonowaniu krwinek czerwonych, takie jak talasemia, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa czy sferocytoza wrodzona. Inne przyczyny hemolizy to:

• infekcje wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze
• stosowanie niektórych leków
• choroby wątroby i nerek
• oparzenia
• sztuczna zastawka
• rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe
• niektóre nowotwory
• choroby reumatologiczne.

Tym, co najbardziej wyróżnia niedobór erytrocytów spowodowany hemolizą jest obecność erytrocytów i ich fragmentów o zróżnicowanej wielkości.

Anemia aplastyczną

Niedokrwistość aplastyczna rozwija się wówczas, gdy szpik kostny nie produkuje w prawidłowy sposób krwinek czerwonych. Ponieważ pojawiają się nieprawidłowości w funkcjonowaniu komórek macierzystych, upośledzona zostaje nie tylko produkcja krwinek czerwonych, ale także krwinek białych i płytek krwi - i to odróżnia tą anemię od pozostałych niedokrwistości.

Do rozwoju anemii aplastycznej może dojść w efekcie:

• chorób autoimmunologicznych
• stosowania niektórych leków
• radioterapii i narażenia na promieniowanie jonizujące
• infekcji wirusowych (WZW, EBV, HIV, parwowirus B19)
• ciąża
• zespół mielodysplastyczny
• ostra białaczka limfoblastyczna
• wrodzone zaburzenia w funkcjonowaniu szpiku.

Jak objawia się niedobór erytrocytów?

Bez względu na przyczynę anemii i jej rodzaj, zbyt niski poziom erytrocytów objawia się pod postacią zmęczenia i senności. Inne objawy anemii, które wynikają z niewystarczającego transportu tlenu do komórek. Pojawia się bladość skóry i błon śluzowych, a także pogorszenie kondycji włosów i paznokci - stają się osłabione i łamliwe, włosy mogą wypadać. Zaobserwować można gorszą tolerancję wysiłku, kołatanie serca i duszności, bóle i zawroty głowy.

W przypadku anemii megaloblastycznej można dodatkowo zaobserwować takie objawy neurologiczne jak drętwienie i mrowienie kończyn, pieczenie języka i zaburzenia smaku, osłabienie wzroku czy problemy z chodem i utrzymaniem równowagi. Z kolei anemii aplastycznej mogą dodatkowo towarzyszyć objawy związane ze zmniejszeniem liczby krwinek białych oraz płytek krwi. Zaobserwować można zatem pogorszenie odporności i większą podatność na infekcje, a także częstsze powstawanie wybroczyn, sińców czy krwawień.

Diagnostyka niedoboru erytrocytów

Podstawowym badaniem pozwalającym na zdiagnozowanie anemii jest morfologia krwi. Można zaobserwować wówczas jedną lub kilka z następujących zmian:

• spadek liczby erytrocytów RBC
• zmniejszenie poziomu hemoglobiny Hb, a także średniej masy hemoglobiny w krwince MCH

W celu różnicowania rodzaju niedokrwistości pomocna jest wartość MCV, czyli średniej objętości krwinki czerwonej, a także RDW - rozkładu objętości krwinek czerwonych. Pomocne są oznaczenia poziomu żelaza i ferrytyny we krwi, witaminy B12 i kwasu foliowego, bilirubiny (w celu rozpoznania anemii hemolitycznej). Niekiedy wskazane jest wykonanie bardziej specjalistycznych badań laboratoryjnych, w tym badania szpiku.

Leczenie niedoboru erytrocytów

Postępowanie terapeutyczne w przebiegu anemii ściśle zależy od jej przyczyny. W przypadku anemii z niedoboru żelaza konieczne jest wyrównanie poziomu tego pierwiastka w organizmie. Warto zwiększyć spożycie czerwonego mięsa i wątróbki, wskazana może być także suplementacja tego związku. Zawsze należy pamiętać, aby jednocześnie dostarczyć witaminę C, która zwiększa przyswajalność żelaza.

W przypadku anemii megaloblastycznej zalecana jest suplementacja witaminy B12 i kwasu foliowego, a także zwiększenie spożycia takich naturalnych źródeł tych witamin jak mięso, ryby, zielone liście warzyw, ser żółty, jaja, owoce morza. W przypadku anemii spowodowanej przez przeciwciała skierowane przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a, witamina B12 nie wchłonie się z przewodu pokarmowego. W takiej sytuacji zalecane jest domięśniowe przyjęcie witaminy B12 w formie zastrzyków.

Leczenie anemii aplastycznej sprowadza się do wyeliminowania przyczyny - o ile to oczywiście jest możliwe. Konieczny może być allogeniczny przeszczep krwiotwórczych komórek macierzystych, a także stosowanie koncentratów krwinek czerwonych czy płytek krwi.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia