Czy ten ból stawów to RZS?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba zapalna stawów, która może atakować także różne narządy. Schorzenie to dotyczy około 1% populacji i może rozwijać się na podłożu genetycznym, a także w efekcie oddziaływania licznych czynników wyzwalających chorobę^[I]. W przebiegu RZS dochodzi do rozwoju zmian w obrębie stawów, które mogą prowadzić do trwałego upośledzenia sprawności fizycznej. Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów wymaga stosowania leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, a także odpowiedniej diety i suplementacji.

RZS – co to jest za choroba?

RZS to przewlekła, układowa choroba tkanki łącznej. Atakuje przede wszystkim stawy, ale nie tylko – proces zapalny może dotyczyć także płuc, serca, naczyń krwionośnych, układu nerwowego czy nerek. Kto choruje na RZS? Reumatoidalne zapalenie stawów to schorzenie diagnozowane głównie u kobiet w wieku 30 – 50 lat, a u mężczyzn częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Należy podkreślić, że kobiety chorują trzykrotnie częściej niż mężczyźni.

U podłoża reumatoidalnego zapalenia stawów leży stan zapalny zlokalizowany w obrębie stawów. Istnieje szereg czynników mogących wywoływać stan zapalny. Te najczęściej wymieniane to^[II]:

• predyspozycje genetyczne (ryzyko wystąpienia choroby u dzieci, których rodzice chorują na RZS jest kilkukrotnie wyższe)

• płeć

• wiek

• stres

• palenie papierosów

• infekcje bakteryjne i wirusowe

• zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego

Proces zapalny obejmujący stawy prowadzi do niszczenia struktur stawu – kości, chrząstek, ścięgien i więzadeł. Na skutek upośledzenia funkcji stawu dochodzi do rozwoju wtórnych zmian zwyrodnieniowych, charakterystycznych dla RZS. Jak się zaczyna choroba? Pierwszym etapem RZS jest pojawienie się stanu zapalnego w obrębie błony maziowej stawu, a także jej powiększenia. Z czasem dochodzi do postępującego niszczenia wszystkich struktur stawu i rozwoju zwyrodnień stawów.

RZS – jak się objawia?

W początkowym stadium choroby objawy nie są nasilone, zatem chorzy bardzo często bagatelizują niewielki ból czy sztywność stawów i nie zgłaszają się do lekarza. Wraz z postępem choroby pojawiają się bardziej uciążliwe objawy RZS. Jak postępuje choroba? Wczesne, mało specyficzne objawy RZS to m. in.: utrata apetytu i spadek wagi, stany podgorączkowe, zmęczenie, poranne bóle stawów oraz sztywność mięśni.

Bardziej zaawansowane objawy obejmują natomiast bóle i obrzęki stawów, bóle i sztywność mięśni, mrowienie palców, upośledzenie sprawności ruchowej kończyn, bóle karku i zawroty głowy. W przebiegu choroby może dojść do rozwoju tzw. guzków reumatoidalnych – są to zlokalizowane nad stawami bezbolesne guzki, które ograniczają znacząco ruchomość stawów^[III].

Reumatoidalne zapalenie stawów cechuje się sinusoidalnym przebiegiem – okresy remisji przeplatają się z okresami zaostrzeń. Co zaostrza RZS? Trudno jest przewidzieć, kiedy choroba odezwie się ze zdwojoną siłą. Na pewno czynnikami prowadzącymi do zaostrzenia choroby jest palenie papierosów, ciąża, stres czy infekcje. Cechą charakterystyczną jest występowanie symetrycznego zapalenia stawów w RZS. Które stawy atakuje choroba?

Najczęściej stan zapalny obejmuje stawy dłoni i nadgarstków, a także – stawy stóp i stawy skokowe. Nie jest to jednak jedyna lokalizacja, w której pojawić może się stan zapalny. Choroba może objąć inne stawy, a także narządy:

• serce i naczynia krwionośne, co może prowadzić do rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zapalenia osierdzia czy kardiomiopatii

• nerki

• oczy, prowadząc do rozwoju zespołu suchego oka

• płuca, prowadząc do wystąpienia duszności czy zapalenia płuc.

RZS – jak wykryć i jak wyleczyć?

W celu rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. Ból stawów może bowiem towarzyszyć rozmaitym schorzeniom, a na podstawie samych objawów nie da się postawić ostatecznej diagnozy.

Badaniem potwierdzającymi RZS jest podwyższone miano przeciwciał anty – CCP (przeciwciał przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrulinowemu)^[IV]. Mniej swoiste badania to wzrost stężenia białka zapalnego CRP, a także czynnika reumatoidalnego RF. Pomocne może okazać się wykonanie badań obrazowych stawów – zdjęć RTG, rezonansu magnetycznego czy USG.

Reumatoidalne zapalenie stawów to schorzenie o charakterze przewlekłym, wymagające długotrwałego leczenia. Celem terapii RZS jest złagodzenie bólu, ograniczenie postępu stanu zapalnego, a także profilaktyka zmian zwyrodnieniowych stawów w przebiegu RZS. Co na ból i zapalenie stosowane jest najczęściej?

Chorzy sięgają zazwyczaj po glikokortykosteroidy oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne. W związku z faktem, że w przebiegu RZS stosowana jest przewlekła farmakoterapia, mogąca prowadzić do pojawienia się efektów ubocznych, pojawia się pytanie: jak leczyć RZS bez leków?

Nie ma możliwości leczenia RZS bez stosowania farmakoterapii, należy jednak uwzględnić, że nieodłącznym elementem terapii jest odpowiedni styl życia, ze szczególnym uwzględnieniem diety i suplementacji. Optymalny model żywienia może przyczynić się do łagodzenia objawów choroby, a tym samym – zredukowania dawek stosowanych leków.

RZS – co jeść i suplementować?

Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą o podłożu zapalnym, a zatem dieta chorych na RZS powinna zawierać składniki o wysokim potencjale przeciwzapalnym^[V]. Mowa przede wszystkim o nienasyconych kwasach tłuszczowych omega-3, których doskonałymi źródłami w diecie są ryby, awokado, orzechy oraz tłoczone na zimno oleje roślinne. Doskonałym sposobem na wzbogacenie diety w kwasy omega-3 jest suplementacja kwasów DHA i EPA. Działanie przeciwzapalne wykazują także dostarczane w warzywach i owocach antyoksydanty. Związki te wspomagają funkcjonowanie układu immunologicznego i uczestniczą w neutralizowaniu wolnych rodników^[VI].

Działanie immunomodulujące także wykazuje witamina D3. U osób chorych na RZS wykazano, że niski poziom witaminy D w organizmie skorelowany jest z nasileniem objawów choroby; ponadto u chorych na RZS wykazano niższe niż u osób zdrowych stężenie witaminy D3 w organizmie^[VII]. W związku z tym, iż mieszkańcy umiarkowanych stref klimatycznych nie mają możliwości wystarczającego syntetyzowania witaminy D3 pod wpływem promieni UV, wskazane jest suplementowanie tej witaminy.

Suplementacja witaminy D3 u chorych na RZS wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego i łagodzi stan zapalny, przez co może redukować dolegliwości bólowe oraz łagodzić przebieg choroby. Co więcej – może stanowić skuteczną profilaktykę osteoporozy, na którą chorzy na RZS są szczególnie narażeni. Dla prawidłowego wchłaniania wapnia dostarczanego wraz z dietą, a także suplementami diety, konieczna jest obecność witaminy D3. Wówczas wapń nie jest kumulowany w tkankach miękkich, jest natomiast deponowany w obrębie tkanki kostnej. W przebiegu RZS warto jest zatem suplementować witaminę D3 z wapniem.

Dolegliwości bólowe i obrzęki stawów to ponura codzienność chorych na RZS. Jak walczyć z bólem? Najczęściej chorzy sięgają po leki przeciwbólowe i glikokortykosteroidy – a te mogą przyczynić się do podrażnienia błony śluzowej żołądka, rozwoju wrzodów, zaburzeń w składzie jelitowej flory bakteryjnej oraz zaburzenia wchłaniania. A to może skutkować upośledzonym wchłanianiem witamin i składników mineralnych, ponadto krwawieniu z przewodu pokarmowego towarzyszy wyższe ryzyko rozwoju anemii. W przebiegu RZS można zatem stosować suplementy diety zawierające żelazo, magnez, cynk czy potas.

U chorych na RZS wykazano skuteczność suplementacji kolagenem typu II. Zaobserwowano m. in. zmniejszenie miana autoprzeciwciał oraz lepszą odpowiedź na leczenie^[VIII]. Ponadto zadbać należy o odpowiednią podaż błonnika z dietą bądź suplementami – błonnik może łagodzić przebieg stanu zapalnego, a także wspomagać utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej jelit^[IX].

 haszimoto

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia: