Czy nadpodaż białka może mieć negatywny wpływ na zdrowie?

Białko to jeden z najistotniejszych makroskładników diety, warunkujący prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Białka syntetyzowane są aminokwasów i pełnią w organizmie bardzo zróżnicowane role. Jaki jest wpływ białka na organizm? Wiele białek pełni funkcję budulcową - kolagen buduje takie struktury łącznotkankowe jak więzadła i ścięgna, skórę, włosy czy paznokcie. Podobną rolę pełni białko budulcowe elastyna. Z kolei aktyna i miozyna budują włókna mięśniowe.

Wiele białek wykazuje aktywność hormonalną, regulując funkcjonowanie organizmu na poziomie komórkowym, narządowym czy układowym. Przykładami takich białek są: insulina, oksytocyna, angiotensyna czy hormon adrenokortykotropowy. Wiele białek pełni funkcję transportową, a najlepszym tego przykładem jest hemoglobina. Białko to odpowiada za wiązanie tlenu i dwutlenku węgla przez krwinki czerwone. Białka uczestniczące w modulowaniu odporności organizmu to m.in. immunoglobuliny oraz fibrynogen. Inne białka pełnią funkcje enzymatyczne (pepsyna, trypsyna).

Źródła białka w diecie

W diecie nie brakuje białka, jednak należy wiedzieć, które źródła białka są pełnowartościowe. Co to oznacza? W skład białek wchodzą aminokwasy, które wykorzystywane są przez organizm do syntezy białek. Aby proces syntezy białek przebiegał w sposób płynny, odpowiadający aktualnemu zapotrzebowaniu organizmu na konkretne białka - konieczna jest dostępność wszystkich aminokwasów. Część aminokwasów może być syntetyzowana w organizmie - i takie aminokwasy określane są mianem aminokwasów endogennych.

Istnieją jednak takie aminokwasy, których nasz organizm nie jest w stanie zsyntetyzować - i te określane są jako aminokwasy egzogenne. Jedynym ich źródłem stają się spożywane produkty. Wraz z dietą warto dostarczyć zatem takiego białka, które zawiera pełen komplet aminokwasów - zarówno endogennych, jak i egzogennych. Takim składem wyróżniają się białka zwierzęce. Wśród produktów zwierzęcych o wysokiej zawartości białka wymienić można m. in.:

• mięsa (wołowina, cielęcina, królik, drób)
• podroby
• ryby (zwłaszcza łosoś, tuńczyk, halibut, dorsz)
• mleko i nabiał
• jaja

Z kolei białko dostarczane z produktami roślinnymi to białka niepełnowartościowe, czyli nie zawierające wszystkich aminokwasów. Oznacza to, że osoby spożywające wyłącznie białka roślinne (wegetarianie czy weganie) powinni sięgać po różne źródła tego typu białek. Jeśli z jednym produktem nie dostarczą części aminokwasów, uzupełnia ich podaż w diecie sięgając po inne źródła. Wyjątkiem jest białko konopne, które można spożywać w postaci odżywki białkowej, a także białko komosy ryżowej. Te źródła białek roślinnych są pełnowartościowe, czyli zawierające wszystkie aminokwasy. Najbogatsze źródła białek roślinnych to:

• orzechy
• pestki dyni
• nasiona słonecznika
• rośliny strączkowe
• amarantus
• komosa ryżowa (quinoa)
• owsianka
• ryż
• awokado
• brokuły
• fasolka szparagowa.

Średnie zapotrzebowanie organizmu na białko - co na nie wpływa?

Przeciętne zapotrzebowanie organizmu na białko to około 0,8 - 1 g/ kg masy ciała. Oczywiście jest to wartość uśredniona i nie brakuje osób, które wykazują zwiększone zapotrzebowanie na białko. Przede wszystkim dotyczy to kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Nic dziwnego - ciąża i karmienie piersią zwiększają zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych. Kolejną grupa osób o zwiększonym zapotrzebowaniu na białko są sportowcy. Wyższa podaż białka ma na celu zapobieganie katabolizmowi mięśni oraz wspomaganie procesów anabolicznych.

Większa podaż białka wskazana jest u osób w okresie rekonwalescencji po chorobach, operacjach oraz urazach, a także u chorych na nowotwory czy infekcje. Wspomaga to procesy regeneracyjne oraz zapobiega wyniszczeniu organizmu. U osób ze zwiększonym zapotrzebowaniem na białko podaż tego makroskładnika w diecie może wynosić 1,5 - 2 g/ kg m. c.

Niedobór białka - wpływ na organizm

Za niedobór białka w organizmie może odpowiadać zarówno zbyt niska podaż białka w diecie, jak i nadmierna utrata białka z organizmu. Zbyt niski poziom białka prowadzi do wystąpienia szeregu zaburzeń. W pierwszej kolejności pogarsza się kondycja skóry, włosów i paznokci, których szybko dzielące się komórki natychmiast reagują na niedobory białek budulcowych.

Paznokcie stają się kruche i łamliwe, włosy wypadają w nadmiarze, a uszkodzenia skóry goją się znacznie wolniej. Kolejnym symptomem niedoboru białka w organizmie może być spadek odporności, a także obrzęki. Może pojawić się spadek masy ciała, osłabienie struktury kości i większa podatność na złamania, a także zaburzenia krzepliwości krwi. Występuje pogorszenie samopoczucia, osłabienie, spadek ciśnienia czy bóle głowy^[I].

Skrajna postacią niedoboru białka jest kwashiorkor^[II]. Jest to stan niedożywienia białkowe, spotykany obecnie jedynie na obszarach ubogich krajów czy klęsk żywiołowych, gdzie nietrudno o ograniczony dostęp do żywności. Kwashiorkor cechuje się osłabieniem organizmu, obrzękami całego ciała, zanikiem masy mięśniowej, pogorszenia kondycji skóry, włosów i paznokci.

Nadpodaż białka - wpływ na organizm

Nie tylko niedobór białka ma niekorzystny wpływ na zdrowie - także nadmiar białka w organizmie może negatywnie rzutować na zdrowie. Zbyt duże stężenie białka w organizmie zazwyczaj wynika z nadmiaru białka w diecie - zarówno dostarczanego ze źródeł naturalnych, jak i w suplementach diety (odżywkach białkowych).

Przede wszystkim - zbyt wysoki poziom białka wpływa na funkcjonowanie nerek. U osób z zaburzeniami funkcji nerek, nadmiar białka może pogłębiać problemy z nerkami. Wysoka podaż białka wiąże się z wyższą produkcją azotu - a to oznacza bardziej intensywną pracę nerek, które muszą usuwać szkodliwe metabolity. Oznacza to większą objętość wydalanego moczu i może wiązać się z odwodnieniem organizmu. Ponadto wydalaniu azotu towarzyszy nasilone powstanie kwasu moczowego - a to zwiększa ryzyko zachorowania na dnę moczanową.

Spożywanie zbyt dużych ilości białka (przedawkowanie białka) może zaburzać przebieg procesów trawiennych i sprzyjać powstawaniu zaparć, a także nudności. Nadmiar białka w diecie generuje zaburzenia równowagi kwasowo - zasadowej na poziomie płynów ustrojowych. W celu zneutralizowania jonów wodorowych nasilone zostają procesy resorpcji kości - a to może prowadzić do osłabienia ich struktury^[III]. Ponadto może pojawić się zmęczenie i bóle głowy.

Jak suplementować białko, aby go nie przedawkować?

Po suplementy diety zawierające białko, czyli odżywki białkowe warto sięgać tylko wtedy, gdy umożliwia to uzupełnienie podaży białka. Mowa o sytuacji, gdy dostarczenie optymalnej ilości białka z naturalnych źródeł nie jest możliwe. W przypadku osób prowadzących siedzący lub umiarkowany tryb życia podaż białka nie powinna przekraczać 1 g/ kg m. c., a u osób intensywnie uprawiających sport - nawet dwa razy więcej.

Dostarczenie białka w postaci suplementu diety ma uzasadnienie tylko w celu, gdy brakuje nam białka w diecie. Wówczas należy oszacować ilość białka spożywanego z dietą i uzupełnić dietę o odżywki białkowe. Nie ma natomiast sensu nieprzemyślane sięganie po suplementy diety zawierające białkiem. Wówczas bardzo łatwo o przedawkowanie białka. Zatrucie białkiem może nastąpić bardzo szybko - jedna porcja odżywki białkowej może dostarczać nawet 20 - 40 g białka.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia:

Bene Vobis® jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Młyn Oliwski.

UWAGA WAŻNE:

Materiał ma wyłącznie charakter informacyjno-edukacyjny. Publikowane tutaj informacje nie mają charakteru reklamowego i w żadnym przypadku nie mogą zastępować porady lekarza lub farmaceuty.

Materiał opisuje substancje i ich możliwe zastosowania na podstawie ogólnodostępnych publikacji, badań i materiałów znalezionych w internecie, książkach oraz prasie. Materiał nie jest prezentacją ani opisem suplementu diety ani żadnego innego produktu zawierającego w/w składniki.

Strona i jej zawartość nie może być wykorzystywana w celu stawiania diagnozy, konsultacji dotyczących postępowania w razie choroby, przepisywania, dawkowania lub stosowania produktów dostępnych za pośrednictwem sklepu Młyn Oliwski.pl

Serwis Młyn Oliwski® nie prowadzi działalności leczniczej polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.



Pamiętaj, że:
Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut zróżnicowanej diety. Zaleca się zróżnicowany sposób żywienia i zdrowy tryb życia