Inozytol (myo-inozytol)

Inozytol, określany jako witamina B8 to związek zawierający sześć atomów węgla. Ten cykliczny węglowodan syntetyzowany jest w organizmie człowieka, ponadto może być dostarczany z zewnątrz. Inozytol to izomer glukozy, który skumulowany jest przede wszystkim w nerkach, wątrobie oraz mózgu. Związek występuje w dwóch formach, Jedną z nich jest D - chiro - inozytol, a drugą - mio inozytol. Obydwie te postacie występują fizjologicznie w organizmie.

Rola inozytolu w organizmie

Mio inozytol wchodzi w skład błon komórkowych, glikoprotein oraz glikolipidów, znaleźć można go w płynach ustrojowych. Najważniejsze funkcje tego związku w organizmie są następujące:

• uczestniczy w syntezie lipidów
• reguluje różne procesy komórkowe, m.in. gametogenezę, zapłodnienie, proliferację komórek, ma duże znaczenie we wzroście i przeżyciu komórek,
• bierze udział w sygnalizacji wewnątrzkomórkowej, rozwoju i funkcji nerwów obwodowych.
• ma właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające
• pełni ważną funkcję w procesach reprodukcyjnych
• wpływa na poprawę jakości oocytów i zarodków - uczestnicząc w procesach przekazywania sygnałów międzykomórkowych w oocytach, mio inozytol warunkuje prawidłowe dojrzewanie oocytu
• określa się go jako substancję wpływająca na insulinowrażliwość.

D - chiro - inozytol powstaje z mio inozytolu w procesie epimeryzacji; proces ten zachodzi w tkankach wrażliwych na insulinę - mięśniach, wątrobie, a także we krwi. Ta postać inozytolu odpowiedzialna jest przede wszystkim za wspomaganie procesów syntezy glikogenu, czyli zapasowej formy glukozy. Związek ten aktywuje enzymy uczestniczące w procesie glikogenezy, czyli dehydrogenazę pirogronianową oraz syntazę glikogenu.

Mioinozytol a insulinooporność

Insulinooporność to coraz częściej diagnozowane zaburzenie, w przebiegu którego komórki stają się zbyt wrażliwe na działanie insuliny. Ten hormon wydzielany przez trzustkę jest uwalniany po posiłku zawierającym węglowodany i jego rolą jest przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Zbyt wysokiemu spożyciu węglowodanów towarzyszy częste i nadmierne wydzielanie insuliny, przez co komórki stają się coraz mniej wrażliwe na działanie hormonu.

Wówczas coraz trudniej jest utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi - a to nasila dalsze wydzielanie insuliny i wzmocnienie insulinooporności. Kolejnymi - poza częstym spożyciem węglowodanów - czynnikami ryzyka rozwoju insulinooporności są: otyłość brzuszna, nadwaga, siedzący tryb życia, stosowanie leków hormonalnych, zespół policystycznych jajników, a także zbyt mała ilość snu czy przewlekły stres.

Mioinozytol (MI) i D-chiroinozytol (DCI) to izomeryczne formy inozytolu, które mają właściwości insulinopodobne, działając jako wtórne przekaźniki wewnątrzkomórkowego szlaku insuliny. Oba te związki biorą udział w zwiększaniu insulinowrażliwości różnych tkanek w celu poprawy funkcji metabolicznych i owulacyjnych. Mioinozytol jest dominującą postacią występującą w naturze i pokarmie. Jest produkowany przez organizm ludzki z D-glukozy, ale występuje we wszystkich żywych komórkach jako fosfolipidy błonowe i kwas fitynowy. Każda tkanka ma swój własny stosunek MI/DCI, który jest utrzymywany poprzez konwersję mioinozytolu do D-chiroinozytolu zachodzącą w tkankach zawierających określony enzym epimerazę.

Wysokie poziomy DCI są obecne w tkankach magazynujących glikogen, takich jak tłuszcz, wątroba i mięśnie, podczas gdy bardzo niski poziom DCI jest typowy dla tkanek o wysokim wykorzystaniu glukozy, takich jak mózg i serce. Inozytol jest głównie katabolizowany przez nerki, która wydaje się być ważnym regulatorem stężenia inozytolu w osoczu; jednak wydalanie z moczem stanowi tylko niewielką część. Rzeczywiście, niedobór lub nieprawidłowości w metabolizmie inozytolu wywołują defekt w wychwytywaniu glukozy i zostały powiązane z opornością na insulinę i długotrwałymi powikłaniami mikronaczyniowymi cukrzycy.

U pacjentów z cukrzycą typu II oraz w innych stanach związanych z insulinoopornością, takich jak zespół policystycznych jajników, cukrzyca ciążowa i zespół metaboliczny, często obserwowano zmniejszenie wewnątrzkomórkowego mioinozytolu i nadmierne wydalanie z moczem wraz z niższym poziomem chiroinozytolu i niższym wydalaniem tego związku. Ogólnie rzecz biorąc, pewne dane sugerują, że niedobór lub brak równowagi chiro-inozytolu jest związany bardziej bezpośrednio z samą opornością na insulinę niż z cukrzycą typu II.

Inozytol a zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników PCOS to złożone zaburzenie endokrynologiczne, w przebiegu którego stwierdzany jest zbyt wysoki poziom androgenów, czyli męskich hormonów płciowych. PCOS towarzyszy zaburzenie owulacji i niepłodność. Bardzo często zespołowi policystycznych jajników towarzyszy insulinooporność oraz otyłość. Prawdopodobnie insulinooporność nie jest konsekwencją PCOS, a jego przyczyną. U osób cierpiących na zespół policystycznych jajników wykazano obniżony poziom inozytolu we krwi, a także wzmożone wydalanie tego związku z moczem^[I]. Inozytol wpływa korzystnie na przywrócenie równowagi hormonalnej. W badaniach klinicznych wykazano m.in., że suplementowanie inozytolu może obniżyć poziom testosteronu u pacjentek z PCOS, a także poziom glukozy oraz oporność na insulinę^[II].

Niedobory inozytolu

Niedobór inozytolu może powstać w wyniku działania wielu mechanizmów - w tym zmniejszonego spożycia w żywności, zwiększonego katabolizmu i wydalania, zmniejszonej biosyntezy, hamowania wychwytu jelitowego i komórkowego - i może znacząco wpływać na rozwój rozmaitych zaburzeń zdrowotnych.

Od kilkudziesięciu lat obawy o antyodżywcze działanie kwasu fitynowego spowodowały przyjęcie różnych strategii przeciwdziałania tym nieuzasadnionym, negatywnym konsekwencjom spożywania kwasu fitynowego. Stosowane są rozmaite sposoby eliminacji fitynianu z żywności poprzez moczenie i / lub ekstrakcję żywności lub poprzez wzmocnienie fermentacji, tworząc w ten sposób produkty hydrolizy fitynianowej, które mają słabe właściwości wiążące minerały.

Środki te mogły prawdopodobnie zmniejszyć zawartość inozytolu w pokarmach. Dlatego konsumenci o niskiej zawartości warzyw / zbóż w diecie - szczególnie w krajach zachodnich - mogą być narażeni na zbyt niskie spożycie inozytolu, co prowadzi do względnego niedoboru tego związku.

Mio - inozytol jest syntetyzowany z glukozo-6-fosforanu (G-6P) w dwóch reakcjach: G-6P jest najpierw izomeryzowany przez zależną od NADH, cytozolową syntazę d-3-mioinozytolowo-fosforanową i syntazę inozytol-3-fosforanową do inozytolu-3-fosforanu (Ins3P). Syntaza inozytolu ulega ekspresji we wszystkich tkankach i ma najwyższą ekspresję w jądrach, a następnie w sercu, trzustce, jajniku i łożysku. Inozytol-3-fosforan jest zatem defosforylowany przez monofosfatazę inozytolu-1 (IMPA-1 lub IMPaza) w celu uzyskania wolnego inozytolu.

Wskazania do suplementowania inozytolu

Po preparaty zawierające inozytol mogą sięgać osoby dotknięte problemem insulinooporności oraz innych zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Korzyści z suplementowania tego związku mogą odczuć zarówno osoby z insulinoopornością, a także zespołem policystycznych jajników. Te dwa zaburzenia bardzo często występują razem, a suplementacja mio - inozytolu może zwiększyć wrażliwość na insulinę, a także wyregulować cykle miesięczne^[III].

Stosowanie suplementów z inozytolem może być pomocne w redukowaniu czynników ryzyka zespołu metabolicznego, takich jak podwyższony poziom trójglicerydów oraz cholesterolu, a także zbyt wysokie ciśnienie krwi^[IV]. Mio inozytol jest ponadto pomocny u osób cierpiących na cukrzycę typu 2 lub cukrzycę ciężarnych^[V].

Kolejne wskazania do suplementowania inozytolu to depresja czy stany lękowe. Przyjmowanie suplementu może okazać się równie skuteczne co stosowanie tradycyjnej farmakoterapii^[VI].

Inozytol w diecie - najlepsze źródła

Inozytol (mio-Ins) należy do rodziny cyklitoli, która obejmuje dziewięć izomerów heksahydroksycykloheksanu. Mio inozytol znajduje się w diecie człowieka w postaci wolnej, jako fosfolipid zawierający inozytol oraz jako inozytolo - 6 - fosforan. Podczas gdy inozytol ze źródeł zwierzęcych jest głównie reprezentowany w postaci wolnej lub jako fosfolipid zawierający inozytol (fosfatydylinositol), w źródłach roślinnych inozytol jest preferencyjnie obecny jako inozytolo - 6 - fosforan. Ponieważ fosforany inozytolu są rozpuszczalne w wodzie, w codziennej diecie człowieka głównymi źródłami fitynianu są zboża i rośliny strączkowe, w tym olej, nasiona i orzechy.

Wchłanianie inozytolu występuje w jelitach. Fosfatydylo-inozytol jest hydrolowany przez trzustkową fosfolipazę-A, a powstały lizo-fosfatydylo-inozytol dostaje się do komórki jelitowej, gdzie jest ponownie acetylowany lub dalej hydrolowany z tworzeniem glicerelofosforyloinozytolu.

Kilkadziesiąt % fitynianów z diety ulega degradacji podczas trawienia w żołądku i jelicie cienkim, gdy dieta jest bogata w fitazy pokarmu roślinnego . Ponieważ jednak przetwarzanie żywności może dezaktywować większość fitaz pochodzenia odżywczego, u ludzi główna hydroliza fitynianów zachodzi w jelicie grubym za pomocą fitaz mikrobiologicznych.

Inozytol można dostarczyć wraz z suplementami diety, a także dietą. Najbogatsze źródła tego związku w diecie są następujące:

• melon kantalupa
• cytrusy
• orzeszki ziemne
• kiełki pszenicy
• kapusta
• fasola
• drożdże
• fasola
• pełnoziarniste produkty zbożowe.

Przez długi czas inozytolo - 6 - fosforan był uważany za związek antyodżywczy ze względu na jego zdolność do tworzenia nierozpuszczalnych soli z kationami, takimi jak, magnez, potas, żelazo i miedź in vitro. Odkrycia te utorowały drogę do hipotezy o zmniejszeniu biodostępności tych pierwiastków podczas diety bogatej w inozytol. Okazało się jednak, że rzekomy efekt "antyodżywczy" pojawia się tylko wtedy, gdy duże ilości inozytolo - 6 - fosforanu są spożywane w połączeniu z niezrównoważoną, ubogą w pierwiastki dietą. Rzeczywiście, spożycie 1-2 g inozytolo - 6 - fosforanu - jak ma to miejsce w standardowej diecie zachodniej - nie wpływa znacząco na pojawienie się niedoborów mineralnych w organizmie.

Diagnosta laboratoryjny

Justyna Mazur

Bibliografia: